قبل از هر عمل حذف عینک مثل لیزیک، فمتولیزیک، PRK یا ترنس PRK، مهمترین مرحله، خودِ جراحی نیست؛ بلکه معاینههای دقیق و تستهای تخصصی قبل از عمل است. اگر این مرحله جدی گرفته نشود، حتی پیشرفتهترین لیزرها هم نمیتوانند نتیجه ایدهآل بدهند. معاینه کامل قبل از عمل کمک میکند مطمئن شویم چشم برای جراحی مناسب است، ریسکها را شناسایی کنیم و روش درست را انتخاب کنیم.
در مشهد، بسیاری از متقاضیان حذف عینک، برای انجام این بررسیها به دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد مراجعه میکنند؛ چشمپزشکی که تجربه گستردهای در عملهای لیزری مانند لیزیک، فمتولیزیک، پی آر کی و ترنس پی آر کی دارد و در معاینات پیش از عمل، با استفاده از نقشه قرنیه (توپوگرافی)، ضخامتسنجی قرنیه و سایر تستها وضعیت هر چشم را جداگانه تحلیل میکند. برای مشاهده اطلاعات و دریافت نوبت اینترنتی میتوانید از صفحه
پروفایل دکتر سینا شیرزاد
در سامانه پزشکم استفاده کنید.
در این مقاله، معاینههای قبل از عمل حذف عینک را با تمرکز ویژه بر نقشه قرنیه و توپوگرافی بررسی میکنیم؛ اینکه چه تستهایی انجام میشود، هرکدام چه معنایی دارند و نتیجه آنها چطور روی انتخاب بین PRK، ترنس PRK و فمتولیزیک تأثیر میگذارد.
چرا معاینههای قبل از عمل حذف عینک حیاتی هستند؟
جراحی لیزری قرنیه یک عمل «سفارشی» است نه «یک نسخه برای همه». برای هر بیمار باید تصمیم گرفته شود:
- آیا اساساً برای عمل مناسب است یا خیر؟
- اگر مناسب است، کدام روش (PRK، ترنس PRK، فمتولیزیک و…) بهترین انتخاب است؟
- چه مقدار از عیب انکساری (نزدیکبینی، دوربینی، آستیگمات) را میتوان با حفظ ایمنی قرنیه اصلاح کرد؟
پاسخ به تمام این سوالات از دل معاینه قبل از عمل بیرون میآید؛ جایی که چشمپزشک با ترکیبی از معاینه بالینی، نقشه قرنیه، توپوگرافی، ضخامتسنجی (پاخیمتری)، اندازهگیری مردمک، بررسی خشکی چشم و معاینه شبکیه، تصویر کاملی از وضعیت چشم شما میسازد.
گام اول: شرححال و معاینه پایه
قبل از وارد شدن به دنیای نقشهها و رنگهای توپوگرافی، یک سری اطلاعات پایه لازم است:
- سن، شغل و سبک زندگی (کار اداری، رانندگی زیاد، ورزشهای تماسی و…)
- سابقه تغییر نمره عینک در چند سال اخیر
- استفاده از لنز تماسی (نرم یا سخت) و مدت زمان استفاده
- بیماریهای عمومی مثل دیابت، تیروئید، بیماریهای خودایمنی
- سابقه عملهای چشمی قبلی یا ضربه به چشم
سپس معاینه پایه ساختمان چشم انجام میشود: پلکها، ملتحمه، قرنیه، اتاق قدامی، عدسی و در صورت نیاز معاینه شبکیه. این مرحله است که اگر مشکلی مثل کاتاراکت (آب مروارید)، التهاب فعال یا اسکارهای قدیمی دیده شود، ممکن است نوع درمان عوض شود و بهجای عمل لیزری سطح قرنیه، گزینههای دیگری مثل جراحی کاتاراکت مطرح گردد؛ از جمله عملهایی که دکتر سینا شیرزاد نیز در آنها تجربه دارد.
اندازهگیری شماره چشم و تعیین نمره واقعی
یکی از مهمترین بخشها، اندازهگیری دقیق شماره چشم است؛ چیزی فراتر از یک نسخه ساده عینک. در کلینیک، معمولاً چند نوع اندازهگیری انجام میشود:
- اتورفراکشن (دستگاه اتوماتیک تعیین شماره)
- رفراکشن دستی (امتحان عدسیهای مختلف جلوی چشم)
- در صورت لزوم، رفراکشن تحت قطره فلج تطابق (Cycloplegic)
هدف این است که مطمئن شویم نمره عینک شما پایدار و واقعی است، نه نتیجه خستگی چشم یا اسپاسم عضله مژگانی.
| نوع اندازهگیری | چه میسنجد؟ | نقش در تصمیمگیری |
| اتورفراکشن | برآورد اولیه نمره چشم با دستگاه | شروع کار و مقایسه با رفراکشن دستی |
| رفراکشن دستی | نمره نهایی با همکاری فعال بیمار | پایه اصلی طراحی لیزر |
| رفراکشن تحت قطره | نمره چشم بدون دخالت تطابق | مهم در جوانان و دوربینها برای جلوگیری از اصلاح بیش از حد |
نقشه قرنیه و توپوگرافی؛ قلب تصمیمگیری برای عمل حذف عینک
بعد از تعیین نمره، نوبت به نقشه قرنیه میرسد؛ تصویری رنگی و پرجزئیات که نشان میدهد سطح قرنیه شما دقیقاً چه شکلی است. این همان توپوگرافی است؛ یعنی نقشه انحناها و شیبهای قرنیه. در واقع:
- توپوگرافی نشان میدهد قرنیه کجا شیب بیشتری دارد و کجا تختتر است.
- به تشخیص آستیگمات منظم و نامنظم کمک میکند.
- میتواند قوز قرنیه (کراتوکونوس) یا قرنیههای مشکوک را آشکار کند.
نمای رنگی نقشه قرنیه معمولاً بهصورت طیف آبی تا قرمز است؛ رنگهای گرمتر (قرمز، نارنجی) نشاندهنده انحنای بیشتر و رنگهای سردتر (آبی، سبز) نشاندهنده انحنای کمتر هستند.
انواع نقشههای رایج در توپوگرافی قرنیه
| نوع نقشه | چه چیزی نشان میدهد؟ | کاربرد بالینی اصلی |
| Axial Map (اکسیال) | انحنای میانگین محورهای مختلف قرنیه | نمای کلی از نزدیکبینی، دوربینی و آستیگمات |
| Tangential Map (تانژانسی) | جزئیات موضعیتر انحنای سطح | حساستر برای تشخیص قوز قرنیه و بینظمیهای موضعی |
| Elevation Map | ارتفاع نقاط قرنیه نسبت به یک سطح مرجع | تشخیص بیرونزدگیها یا فرورفتگیهای غیرطبیعی قرنیه |
| Corneal Power Map | قدرت انکساری سطح قرنیه در نقاط مختلف | تخمین قدرت کلی قرنیه برای برنامهریزی جراحی |
در نرمافزار دستگاه، چشمپزشک میتواند بین این نقشهها جابهجا شود و با ترکیب آنها تشخیص دهد که قرنیه شما کاملاً نرمال، مشکوک یا پرریسک است.
تفاوت توپوگرافی و توماوگرافی قرنیه
توپوگرافی بیشتر روی سطح جلویی قرنیه تمرکز دارد. اما در دستگاههای پیشرفتهتر، از توماوگرافی قرنیه هم استفاده میشود؛ یعنی تصویربرداری سهبعدی از کل ضخامت قرنیه و سطح پشتی آن.
توماوگرافی کمک میکند:
- ضخامت قرنیه در نقاط مختلف اندازهگیری شود (نه فقط در مرکز).
- الگوهای مخفی قوز قرنیه در لایههای عمقیتر شناسایی شوند.
- ریسک ناپایداری قرنیه بعد از عمل دقیقتر برآورد شود.
چشمپزشکی که به این اطلاعات دسترسی دارد و با تفسیر آنها آشناست، مانند دکتر سینا شیرزاد، میتواند با اطمینان بیشتری بگوید که آیا قرنیه شما برای عمل حذف عینک ایمن است یا بهتر است به سراغ گزینههای دیگری رفت.
ضخامت قرنیه (پاخیمتری)؛ خط قرمز ایمنی در جراحی
لیزر برای اصلاح نمره چشم، لازم است بخشی از بافت قرنیه را بردارد؛ هرچه شماره بالاتر باشد، بافت بیشتری تراشیده میشود. به همین دلیل ضخامت قرنیه یکی از حساسترین پارامترهاست. اگر بافت باقیمانده خیلی نازک شود، خطر ناپایداری و تغییر شکل قرنیه (اکتازی) در سالهای بعد بالا میرود.
پاخیمتری (Pachymetry) با استفاده از اشعه نوری یا سونوگرافی، ضخامت قرنیه را در مرکز و گاهی در نواحی مختلف اندازه میگیرد.
| ضخامت قرنیه (تقریبی) | برداشت بافت | نتیجه معمول برای تصمیمگیری |
| ضخامت مناسب و نرمال | امکان تراش کافی با حاشیه ایمنی | گزینههای بیشتری مانند فمتولیزیک، PRK، ترنس PRK روی میز هستند. |
| ضخامت مرزی | محدودیت در مقدار تراش | معمولاً روشهای سطحی (PRK/ترنس PRK) و احتیاط بیشتر در میزان اصلاح مطرح میشود. |
| ضخامت کم | خطر بالا برای تراش زیاد | در بسیاری موارد، جراحی لیزری قرنیه پیشنهاد نمیشود و روشهای جایگزین بررسی میشوند. |
در مشهد، در مراکزی مانند کلینیک نوید دیدگان که دستگاههای دقیق پاخیمتری و توماوگرافی دارند، این محاسبات برای هر بیمار بهصورت اختصاصی انجام میشود تا حاشیه ایمنی قرنیه در اولویت قرار گیرد.
ارزیابی خشکی چشم و سطح قرنیه
خشکی چشم، هم خودش میتواند باعث تاری دید باشد و هم بعد از عمل حذف عینک، شکایات بیمار را تشدید کند. بنابراین قبل از جراحی باید وضعیت اشک و سطح قرنیه ارزیابی شود. این ارزیابی میتواند شامل:
- بررسی بالینی ضخامت و کیفیت لایه اشک روی قرنیه
- تست زمان پارگی اشک (TBUT)
- در موارد لازم، تست شایمر (Schirmer) برای اندازهگیری کمیت اشک
اگر خشکی چشم شدید باشد، معمولاً چشمپزشک قبل از عمل درمانهایی مثل اشک مصنوعی، پماد، تغییر سبک زندگی یا در مواردی درمانهای تخصصیتر را شروع میکند تا سطح چشم برای جراحی آماده شود.
اندازه مردمک و تاثیر آن روی دید شب
یکی از نکات کمتر شناختهشده اما مهم در معاینه قبل از عمل، اندازه مردمک در نور کم است. علت این اهمیت:
- اگر مردمک در تاریکی خیلی بزرگ شود و ناحیه عملشده قرنیه کوچکتر از آن باشد، احتمال بروز هاله و خیرگی دور چراغها بعد از عمل بیشتر میشود.
- در طراحی پروفایل لیزر، پزشک تلاش میکند قطر ناحیه اصلاحشده را با اندازه مردمک در تاریکی هماهنگ کند.
اندازهگیری مردمک با دستگاه یا در برخی موارد با بررسی در نورهای مختلف انجام میشود تا این پارامتر هم در طراحی نهایی عمل لحاظ گردد.
معاینه شبکیه و سایر ساختارهای داخلی چشم
گرچه عمل حذف عینک روی قرنیه انجام میشود، اما سلامت پشت چشم هم باید بررسی شود؛ بهخصوص در نزدیکبینهای بالا که احتمال مشکلات شبکیه بیشتر است. در معاینه شبکیه:
- وجود سوراخ، نازکی یا پارگی شبکیه بررسی میشود.
- مشکلاتی مثل خونریزی، التهاب یا علائم اولیه بیماریهای جدی بررسی میشود.
اگر مشکلی در شبکیه وجود داشته باشد، ممکن است قبل از عمل لیزری، درمانهای دیگری مانند لیزر شبکیه یا پیگیریهای دورهای لازم باشد.
وقتی همه تستها کنار هم قرار میگیرند؛ الگوریتم تصمیمگیری
چشمپزشک در نهایت باید تمام این اطلاعات را کنار هم بگذارد؛ مثل یک پازل. جدول زیر بهطور خلاصه نشان میدهد هر پارامتر چه پیام احتمالی برای انتخاب روش جراحی دارد:
| پارامتر | وضعیت مطلوب | زنگ خطر یا نیاز به احتیاط |
| نمره چشم | خفیف تا متوسط، ثابت در ۱–۲ سال | نمره خیلی بالا یا در حال افزایش |
| توپوگرافی قرنیه | الگوی منظم و متقارن | الگوهای مشکوک به قوز یا بینظمی شدید |
| ضخامت قرنیه | کافی برای تراش با حاشیه ایمنی | مرزی یا بسیار نازک |
| خشکی چشم | خفیف و قابل کنترل | خشکی شدید و مقاوم |
| شبکیه | بدون ضایعه مهم | سوراخ یا نازکی که نیازمند درمان است |
در نهایت، ترکیب این دادهها به چشمپزشک میگوید که:
- آیا شما کاندید عمل حذف عینک هستید یا خیر،
- و اگر هستید، کدام روش (PRK، ترنس PRK، فمتولیزیک و…) برایتان ایمنتر و منطقیتر است.
معاینههای قبل از عمل نزد دکتر سینا شیرزاد در مشهد
در مشهد، کلینیک نوید دیدگان در خیابان ملاصدرای ۹ از مراکزی است که معاینات کامل قبل از عمل حذف عینک، شامل توپوگرافی و ضخامتسنجی قرنیه، در آن انجام میشود. دکتر سینا شیرزاد با شماره نظام پزشکی 135968 و تجربه در حوزه عملهای لیزیک، فمتولیزیک، پی آر کی، ترنس پی آر کی و نیز کاتاراکت و بلفاروپلاستی، در این کلینیک به بیماران مشاوره و خدمات جراحی ارائه میدهد.
در ویزیت قبل از عمل، او ابتدا شرححال و معاینه پایه را انجام میدهد، سپس با استفاده از نتایج توپوگرافی، پاخیمتری و سایر تستها، با بیمار درباره گزینههای درمانی صحبت میکند؛ از جمله اینکه:
- آیا برای عمل حذف عینک مناسب است؟
- اگر مناسب است، کدام روش از نظر ساختار قرنیه و سبک زندگی او بهتر است؟
- چه مقدار احتمال دارد بعد از عمل، هنوز نیاز به عینک خفیف در شرایط خاص داشته باشد؟
چگونه برای معاینه قبل از عمل آماده شویم؟
برای اینکه نتایج تستها دقیق و قابلاعتماد باشند، بهتر است قبل از مراجعه برای معاینه قبل از عمل، چند نکته را رعایت کنید:
- در صورت استفاده از لنز تماسی نرم، معمولاً چند روز قبل از معاینه از آن استفاده نکنید (طبق توصیه پزشک یا کلینیک).
- در صورت استفاده از لنز سخت، ممکن است نیاز باشد چند هفته قبل آن را کنار بگذارید.
- در روز معاینه، آرایش چشم نداشته باشید تا قرنیه و پلکها بهخوبی بررسی شوند.
- نسخههای قبلی عینک و هرگونه گزارش چشمی قدیمی را همراه خود بیاورید.
- لیستی از داروهایی که مصرف میکنید و بیماریهای عمومی خود داشته باشید.
این آمادگیها کمک میکند معاینه، تصویر واقعیتری از وضعیت چشمتان ارائه دهد و تصمیمگیری نهایی دقیقتر شود.
جمعبندی و دعوت به معاینه تخصصی
معاینههای قبل از عمل حذف عینک، فقط یک «پیشنیاز اداری» نیستند؛ آنها ستون فقرات تصمیمگیری در جراحیهای لیزری چشم هستند. نقشه قرنیه (توپوگرافی)، ضخامتسنجی، اندازهگیری مردمک، ارزیابی خشکی چشم و بررسی شبکیه، همه کنار هم کمک میکنند که:
- فرد نامناسب به اشتباه تحت عمل قرار نگیرد،
- روش درست برای فرد درست انتخاب شود،
- و نتیجه نهایی، دیدی شفاف و ایمن در سالهای آینده باشد.
اگر در مشهد زندگی میکنید و به فکر عمل حذف عینک هستید، یک جلسه معاینه کامل و مشاوره تخصصی میتواند اولین قدم منطقی شما باشد. دکتر سینا شیرزاد بهعنوان چشمپزشک فعال در حوزه عملهای لیزیک، فمتولیزیک، پی آر کی، ترنس پی آر کی و جراحیهای دیگر چشم، پس از بررسی دقیق نقشه قرنیه و سایر تستها، به شما کمک میکند بدانید:
- آیا واقعاً کاندید عمل هستید یا خیر،
- کدام روش برای ساختار قرنیه شما ایمنتر است،
- و در عمل چه سطحی از دید بدون عینک را میتوانید واقعبینانه انتظار داشته باشید.
برای رزرو نوبت معاینه و شروع این مسیر، میتوانید از نوبتدهی اینترنتی در سامانه پزشکم استفاده کنید یا با مطب در کلینیک نوید دیدگان، مشهد، ملاصدرای ۹ هماهنگ شوید. شماره تماس 09155557721 برای طرح سوالات اولیه و تنظیم زمان ویزیت در اختیار شماست. یک معاینه دقیق امروز، میتواند پایه یک تصمیم مطمئن برای حذف عینک در آینده نزدیک باشد.
