ناشتایی، وضعیت مثانه و ایمنی مواد حاجب سه محور پرتکرار در تجربه بیماران هستند اما جزئیات آمادگی بر اساس روش تصویربرداری و سؤال بالینی و سن و وضعیت عمومی و بارداری یا شیردهی و داروهای مصرفی تغییر میکند. هدف این متن ترسیم تصویری روشن از آنچه معمولاً انتظار میرود و چرایی هر توصیه است تا بیماران بدانند کِی پیروی دقیق از دستورها نتیجه را به طور معنی دار بهبود میدهد و کِی عدم رعایت میتواند موجب کاهش کیفیت یا تکرار آزمون شود.
اصول فنی و فیزیولوژیک مرتبط با آمادگی
چرا ناشتایی اهمیت دارد
ناشتایی به معنی پرهیز از خوردن و نوشیدن برای مدتی مشخص است و چند هدف اصلی را دنبال میکند. نخست کاهش خطر آسپیراسیون در بیمارانی که ممکن است طی تصویربرداری نیاز به سدیشن سبک یا عمیق داشته باشند. دوم بهبود کیفیت تصویر در برخی آزمونهای شکمی که پر بودن معده یا روده یا افزایش حرکات گوارشی میتواند روی آنها اثر بگذارد. سوم هماهنگ کردن زمانبندی جذب و توزیع ماده حاجب یا رادیودارو در روشهایی که رفتار دارویی اهمیت دارد. در سونوگرافی شکم خالی بودن معده و پر نبودن روده و عدم انقباض کیسه صفرا ارزیابی دقیقتر دیوارهها و مجاری را ممکن میکند. در سی تی شکم همراه با ماده حاجب ناشتایی کنترل شده اغلب برای کاهش تهوع و ساده سازی مسیر تزریق توصیه میشود. در پی ای تی سی تی مبتنی بر اف دی جی ناشتایی کنترل شده برای کاهش رقابت متابولیک گلوکز و بهبود نسبت سیگنال به نویز ضروری است.
چرا پر بودن مثانه درخواست میشود
پر بودن مثانه به ویژه در سونوگرافی ترانس ابدومینال لگن شامل مثانه و رحم و تخمدانها و پروستات یک بهینه ساز طبیعی کنتراست است. مثانه پر با ایجاد پنجره صوتی و جابه جایی رودههای گازی دید بهتری از ساختارهای لگنی فراهم میکند. دیواره مثانه کاملاً خالی ممکن است چروکیده شود و ارزیابی آن دشوار گردد. در بسیاری از پروتکلها از بیمار خواسته میشود پیش از معاینه در زمان مشخص چند لیوان آب بنوشد و تا پایان معاینه ادرار نکند. در مقابل برای برخی آزمونها مانند سونوگرافی کلیه جهت بررسی باقی ماندن ادرار یا ارزیابی باقیمانده پس از ادرار ممکن است تخلیه کامل مثانه ضروری باشد. دستور مرکز را دقیق دنبال کنید و در صورت ناتوانی در نگه داشتن ادرار پیشاپیش اطلاع دهید تا راهکار جایگزین تنظیم شود.
داروها، قند خون و آمادگی متابولیک
وضعیت متابولیک میتواند به طور مستقیم بر کیفیت برخی مطالعات اثر بگذارد. در پی ای تی سی تی مبتنی بر اف دی جی کنترل قند خون و پرهیز از ورزش سنگین پیش از آزمون برای کاهش برداشت ناخواسته عضلانی توصیه میشود. در آزمونهای مبتنی بر ماده حاجب یددار بررسی داروهای همراه به ویژه متفورمین در بیماران با اختلال کلیه اهمیت دارد تا درباره قطع موقت در افراد پرخطر تصمیم گیری شود. در ام آر آی با گادولینیوم گرچه اغلب نیاز به ناشتایی نیست اما در بیماران مستعد تهوع یا کسانی که سدیشن دریافت میکنند رعایت توصیه مرکز درباره ناشتایی ضروری است. تغییر هر دارویی باید با نسخه و نظر پزشک انجام شود و از قطع یا شروع خودسرانه دارو پرهیز گردد.
حرکت، فلز و همکاری بیمار
حرکت تنفسی و ضربان قلب و بلع یا بی قراری میتواند کیفیت تصویر را کاهش دهد. آموزش ساده حبس نفس کوتاه در سی تی قفسه سینه و شکم یا تمرین عدم حرکت در ام آر آی که زمان طولانی دارد به کیفیت کمک میکند. اجسام فلزی شامل زیورآلات و ساعت و کارتهای مغناطیسی و گیره مو باید پیش از ام آر آی کنار گذاشته شوند. فلز علاوه بر ایجاد آرتیفکت تصویری در ام آر آی میتواند مخاطرات ایمنی داشته باشد. آرایشهای حاوی ذرات فلزی و دئودورانت پودری و پودر تالک نیز در ماموگرافی و برخی سکانسهای ام آر آی آرتیفکت ایجاد میکنند. در روز آزمون از آنها پرهیز کنید مگر دستور دیگری داده شود.
اهمیت سلامت عمومی و بار تقاضا
با افزایش امید به زندگی و پیچیده شدن مراقبتهای پزشکی، حجم آزمونهای تصویربرداری در جهان رو به افزایش است. آمادگی مناسب، کلید کاهش تکرار آزمونها و کاهش دوز تجمعی پرتوی و کم کردن هزینههای غیرضروری است. وقتی بیمار میداند چرا باید ناشتا بماند یا چرا باید مثانه را نگه دارد یا چرا باید کارت ایمپلنت همراه داشته باشد، احتمال بازگشت برای تکرار به علت کیفیت نامطلوب کاهش مییابد. از منظر سلامت عمومی، آموزش استاندارد و ساده به بیماران درباره آمادگیها بخشی از راهبرد بهینه سازی مواجهه با پرتو و دارو محسوب میشود. آمادگی خوب یعنی دستیابی به تصویر مناسب در همان نوبت نخست و این موضوع معادل صرفه جویی در منابع و کاهش اضطراب بیمار است.
اندیکاسیونهای آمادگی و موارد عدم توصیه
ناشتایی زمانی توصیه میشود که احتمال سدیشن یا خطر آسپیراسیون وجود دارد یا کیفیت تصویر به آن وابسته است. برای نمونه در سونوگرافی کیسه صفرا یا سی تی شکم همراه با ماده حاجب رعایت ناشتایی اهمیت دارد. در ام آر آی بدون سدیشن معمولاً ناشتایی ضرورت ندارد مگر اینکه پروتکل خاصی مطرح باشد یا بیمار سابقه تهوع داشته باشد. پر بودن مثانه برای سونوگرافی ترانس ابدومینال لگن و گاهی برای برخی آزمونهای ارزیابی کف لگن توصیه میشود اما در سونوگرافی ترانس واژینال یا ترانس رکتال معمولاً لازم نیست و حتی تخلیه مثانه مطلوب است. موارد عدم توصیه نیز وجود دارد. در اختلالات خاص ادراری یا پس از برخی جراحیها نگه داشتن ادرار میتواند ناراحت کننده یا غیرممکن باشد و تیم تصویربرداری راهکار جایگزین ارائه میدهد. در بیماران دیابتی وابسته به انسولین ناشتایی باید با برنامه غذایی و دارویی هماهنگ شود. هدف حفظ ایمنی و ثبات قند خون است نه پیروی کورکورانه از دستور عمومی.
عوامل خطر و متغیرهای مخدوش کننده با تأکید بر قابل تعدیلها
بارداری و شیردهی، بیماری کلیوی، اختلالات تیروئید، آسم و سابقه واکنش به ماده حاجب، مصرف داروهایی مانند بتابلوکر یا متفورمین یا داروهای ضدانعقاد و وجود ایمپلنت یا دستگاه کاشته شده از مهمترین عواملی هستند که مسیر آمادگی را تغییر میدهند. بارداری به ویژه در سه ماهه نخست نیازمند ترجیح روشهای بدون پرتوی یونیزان مانند سونوگرافی و ام آر آی است و هر آزمون پرتوده باید توجیه شده و بهینه سازی شده باشد. در بیماری کلیوی ارزیابی عملکرد کلیه پیش از استفاده از کنتراست یددار مهم است و در برخی بیماران هیدراتاسیون یا انتخاب روش جایگزین ترجیح داده میشود. در زمینه تیروئید کنتراست یددار میتواند عملکرد تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد و در تیروتوکسیکوز فعال احتیاط بیشتری لازم است. سابقه واکنش آلرژیک به کنتراست نیازمند راهبردهای کاهش ریسک طبق راهنماهای معتبر است. در ام آر آی وضعیت ایمنی ایمپلنتها باید برای شرایط قابل قبول یا غیر ایمن بررسی شود. بسیاری از این عوامل قابل تعدیل هستند و با اعلام دقیق تاریخچه، همراه داشتن فهرست داروها و پیروی از دستورهای مرکز میتوان ریسک را کاهش داد.
مسیر تشخیص و ارزیابی پیش از اقدام
پیش از هر آزمون، سؤال بالینی دقیق باید ثبت شود زیرا همین سؤال مسیر پروتکل و نیاز به کنتراست یا بدون کنتراست بودن را تعیین میکند. غربالگری بارداری در زنان در سن باروری برای روشهای پرتوده ضرورت دارد. مرور سوابق تصویربرداری قبلی در صورت دسترس بودن به انتخاب پروتکل و مقایسه مؤثر کمک میکند. در صورت احتمال استفاده از کنتراست یددار ارزیابی عملکرد کلیه انجام میشود و درباره مدیریت داروهایی مانند متفورمین با پزشک هماهنگ میگردد. برای ام آر آی بررسی دقیق ایمپلنتها و وسایل کاشته شده و وجود فلز داخل چشمی ضروری است. در پزشکی هستهای آماده سازی متابولیک شامل پرهیز از ورزش سنگین و کنترل رژیم و قند خون طبق دستور اهمیت دارد. رضایت آگاهانه باید مزایا و محدودیتها و جایگزینها و مخاطرات واقع بینانه را پوشش دهد.
گزینهها و روشها و آمادگی اختصاصی بر حسب روش
رادیوگرافی ساده
برای بیشتر رادیوگرافیها آمادگی پیچیدهای نیاز نیست. برداشتن اجسام فلزی نزدیک ناحیه مورد بررسی از ایجاد آرتیفکت جلوگیری میکند. در زنان در سن باروری اعلام احتمال بارداری پیش از رادیوگرافی ضروری است تا روش جایگزین یا محافظت مناسب بررسی شود. اگر رادیوگرافی با ماده حاجب انجام میشود مانند سریهای گوارشی یا یورتروگرافی، دستورهای آمادگی جداگانه توسط مرکز ارائه میشود و باید دقیق رعایت شود.
سونوگرافی
سونوگرافی بر پایه امواج صوتی است و غالباً به آمادگی محدود نیاز دارد. برای سونوگرافی شکم ناشتایی طبق دستور مرکز معمولاً توصیه میشود تا گازهای رودهای و انقباض کیسه صفرا کمتر شوند. برای سونوگرافی لگن ترانس ابدومینال پر بودن مثانه کیفیت تصویر را بهبود میدهد. در سونوگرافی ترانس واژینال مثانه باید خالی باشد تا پروب نزدیکتر به ساختارهای هدف قرار گیرد. در سونوگرافی عروق همکاری بیمار برای جلوگیری از حرکت و پرهیز از لباسهای تنگ که روی ناحیه مورد بررسی فشار وارد میکند توصیه میشود. در سونوگرافی کودکان آماده سازی روانی و حضور والدین به کاهش اضطراب و حرکت کمک میکند.
سی تی
در سی تی بدون کنتراست اغلب ناشتایی سفت و سخت لازم نیست اما پیروی از دستور مرکز اهمیت دارد. در سی تی همراه با کنتراست داخل وریدی ناشتایی کنترل شده برای کاهش تهوع مفید است. نوشیدن آب شفاف در بازه مجاز معمولاً مانعی ندارد مگر خلاف آن گفته شود. ارزیابی عملکرد کلیه و مدیریت داروهای خاص طبق توصیه پزشک انجام میشود. برداشتن اجسام فلزی و آموزش نحوه حبس نفس کوتاه برای کاهش آرتیفکت حرکتی ضروری است. در سی تی کولونوگرافی و انتروگرافی برنامههای ویژه رژیمی و مصرف خوراکی مواد مشخص طبق دستور مرکز لازم است. از خود آزمایی و اجرای ناقص این پروتکلها پرهیز کنید.
ام آر آی
ام آر آی از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده میکند و پرتوی یونیزان ندارد. ناشتایی معمولاً برای خود ام آر آی نیاز نیست مگر سدیشن برنامه ریزی شده باشد یا بیمار سابقه تهوع داشته باشد. همه فلزات و کارتهای مغناطیسی و وسایل الکترونیک باید خارج شوند. وضعیت ایمنی ایمپلنتها باید پیش از ورود به اتاق بررسی شود و در صورت ایمن بودن با شرایط مشخص انجام شود. لوازم آرایشی حاوی ذرات فلزی و دئودورانت پودری میتوانند آرتیفکت ایجاد کنند. در ام آر آی همراه با گادولینیوم، تصمیم درباره استفاده از عامل و نوع آن به سؤال بالینی و وضعیت کلیه وابسته است. برای بیماران با ترس از فضای بسته راهکارهایی مانند اطلاع رسانی و حضور همراه در مراکز مجاز و موسیقی یا سدیشن سبک در نظر گرفته میشود. ناشتایی برای سدیشن طبق دستور بیهوشی انجام خواهد شد.
پزشکی هستهای
آمادگی در پزشکی هستهای بسته به رادیودارو و اندام هدف متفاوت است. در پی ای تی سی تی مبتنی بر اف دی جی ناشتایی و کنترل قند خون بخشی از پروتکل کیفیت است. ورزش سنگین پیش از آزمون میتواند برداشت عضلانی ناخواسته ایجاد کند و باید پرهیز شود. در برخی اسکنهای تیروئید داروهای حاوی ید یا مصرف اخیر کنتراست یددار میتواند بر نتیجه اثر بگذارد. تاریخچه دقیق از ید و داروها به تیم کمک میکند. هیدراتاسیون کافی پس از برخی اسکنها برای دفع سریعتر رادیودارو مفید است مگر محدودیت مایعات دارید. دستور اختصاصی مرکز را رعایت کنید و از تغییر خودسرانه داروها به ویژه در بیماران قلبی یا دیابتی خودداری کنید.
ماموگرافی
برای ماموگرافی تشخیصی یا غربالگری آمادگی ساده اما مؤثر است. پرهیز از دئودورانت یا پودر یا عطر در ناحیه زیربغل و پستان در روز آزمون برای جلوگیری از آرتیفکت مفید است. پوشیدن لباسهای دو تکه برای تعویض آسان و همراه داشتن تصاویر و گزارشهای قبلی برای مقایسه زمانی توصیه میشود. در شیردهی تراکم بالای بافت میتواند ارزیابی را دشوار کند. زمانبندی آزمون پس از شیردهی ممکن است کمک کند اما تصمیم نهایی با تیم بالینی است.
فلوروسکوپی و آزمونهای وابسته به کنتراست مجراها
آزمونهایی مانند بلع باریوم و یورتروگرافی و هیستروسالپنگوگرافی پروتکلهای آمادگی خاص دارند. برای نمونه ممکن است پرهیز از برخی داروها یا زمانبندی نسبت به چرخه قاعدگی در هیستروسالپنگوگرافی مطرح باشد. پیروی دقیق از دستور مرکز ضروری است زیرا عدم آمادگی میتواند آزمون را بی نتیجه کند یا نیاز به تکرار ایجاد نماید. در این آزمونها احتمال استفاده از فلوروسکوپی وجود دارد و اصل بهینه سازی دوز برای بیمار و تیم رعایت خواهد شد.
مقایسه آمادگیها بر حسب روش
| روش یا آزمون | ناشتایی | وضعیت مثانه | کنتراست یا رادیودارو | نکات ایمنی کلیدی | توضیح تکمیلی |
|---|---|---|---|---|---|
| رادیوگرافی ساده | معمولاً نیاز ندارد | نیاز ندارد | ندارد | اعلام احتمال بارداری و برداشتن فلزات | برای سریهای با کنتراست دستور اختصاصی دریافت میشود |
| سونوگرافی شکم | طبق دستور مرکز توصیه میشود | نیاز ندارد | ندارد | پرهیز از غذای چرب پیش از آزمون | برای ارزیابی کیسه صفرا آمادگی دقیق اهمیت دارد |
| سونوگرافی لگن ترانس ابدومینال | نیاز ندارد | بله و مثانه پر | ندارد | در صورت عدم تحمل امکان تغییر پروتکل وجود دارد | میتوان به ارزیابی ترانس واژینال با مثانه خالی تغییر داد |
| سی تی با کنتراست وریدی | ناشتایی کنترل شده | نیاز ندارد | ماده حاجب یددار | ارزیابی کلیه در بیماران پرخطر و مدیریت داروها | آموزش حبس نفس برای کاهش آرتیفکت حرکتی |
| ام آر آی بدون سدیشن | معمولاً نیاز ندارد | نیاز ندارد | در صورت لزوم گادولینیوم | بررسی ایمنی ایمپلنت و برداشتن فلزات | در صورت ترس از فضای بسته راهکارهای حمایتی ارائه میشود |
| پی ای تی سی تی مبتنی بر اف دی جی | طبق پروتکل مرکز | نیاز ندارد | رادیودارو اختصاصی | کنترل قند و پرهیز از ورزش سنگین | هیدراتاسیون پس از آزمون در صورت مجاز بودن مفید است |
مواد حاجب و ایمنی و آنچه باید قبل از آزمون بدانید
مواد حاجب یددار و گادولینیوم میتوانند ارزش تشخیصی را ارتقا دهند اما استفاده ایمن آنها نیازمند جمع آوری تاریخچه دقیق و ارزیابی ریسک و فایده است. در سابقه واکنش آلرژیک به ماده حاجب یا آسم فعال یا مصرف بتابلوکر راهکارهای کاهش ریسک طبق راهنماهای معتبر بررسی میشود. در بیماران با اختلال شدید عملکرد کلیه یا آسیب حاد کلیوی تصمیم برای تزریق کنتراست یددار باید با احتیاط انجام شود و هیدراتاسیون و پرهیز از دوزهای غیرضروری مد نظر قرار گیرد. درباره متفورمین در افراد با اختلال کلیه قابل توجه یا آسیب حاد کلیوی قطع موقت و ارزیابی مجدد عملکرد کلیه پس از آزمون میتواند مطرح باشد و در عملکرد کلیوی پایدار معمولاً تغییر لازم نیست مگر دستور دیگری داده شود. در ام آر آی با گادولینیوم عوامل ارجح با خطر بسیار پایین برای بروز فیبروز سیستمیک نفروژنیک در دسترس هستند و تصمیم گیری شخصی سازی میشود. در شیردهی قطع روتین شیردهی پس از تزریق کنتراست معمولاً لازم نیست و اگر استثنایی مطرح باشد مرکز دستور مشخص ارائه میکند.
مرور عملی آمادگی مرتبط با کنتراست
| نوع ماده حاجب | کاربردهای رایج | ملاحظات کلیوی | متفورمین | بارداری و شیردهی | دیگر نکات ایمنی |
|---|---|---|---|---|---|
| یددار برای سی تی و فلوروسکوپی | ارزیابی دینامیک بافت، آنژیوگرافی و بررسی مجاری | احتیاط در اختلال شدید یا آسیب حاد کلیه | در بیماران پرخطر قطع موقت و ارزیابی مجدد | کاربرد فقط در ضرورت با رضایت آگاهانه و شیردهی معمولاً قابل ادامه | اعلام سابقه حساسیت و توجه به هیدراتاسیون |
| گادولینیوم برای ام آر آی | مطالعات دینامیک و کبد و پروستات و بافت نرم | خطر بسیار پایین با عوامل ارجح و تصمیم موردی | تداخل مستقیم شناخته نشده | تصمیم موردی در بارداری و در شیردهی معمولاً نیاز به قطع نیست | بررسی وضعیت ایمپلنت و کلیپس و شرایط ایمنی ام آر آی |
گروههای خاص و تفاوت در آمادگی
کودکان
در کودکان اصل بر انتخاب روشهای بدون پرتوی و تنظیم پروتکلهای کودک محور است. آماده سازی روانی شامل توضیح ساده روند و صدای دستگاه و مدت آزمون و حضور والدین در مراکز مجاز به کاهش اضطراب و حرکت کمک میکند. در صورت نیاز به سدیشن ناشتایی بیهوشی طبق دستور انجام میشود. پیش از هرگونه تزریق کنتراست تاریخچه آلرژی و بیماریهای زمینهای ثبت میشود. دستورهای پیچیده باید به صورت مکتوب به والدین داده شود و از تکالیف غیرواقعی مانند ناشتایی طولانی در شیرخوار پرهیز گردد.
سالمندان
پلی فارماسی و اختلالات کلیه و کبد و محدودیتهای حرکتی میتوانند آمادگی را دشوار کنند. به بیماران سالمند توصیه میشود فهرست داروها و کارت ایمپلنتهای خود را همراه داشته باشند و پیش از آزمون درباره توان تحمل حبس نفس یا درازکش طولانی اطلاع دهند تا پروتکل با شرایط آنها انطباق یابد. هیدراتاسیون ایمن و کنترل قند خون در دیابتیها و برنامه همراه برای رفت و آمد در صورت سدیشن اهمیت دارد.
بارداری و شیردهی
در صورت احتمال بارداری تیم رادیولوژی باید مطلع شود تا روشهای بدون پرتوی در اولویت قرار گیرد. وقتی آزمون پرتوده ضروری است توجیه و محافظت و بهینه سازی دقیق انجام میشود. استفاده از کنتراست یددار یا گادولینیوم در بارداری فقط در ضرورت بالینی و پس از رضایت آگاهانه بررسی میشود. در شیردهی در بیشتر موارد قطع شیردهی پس از تزریق کنتراست لازم نیست و اگر استثنایی مطرح باشد مرکز دستور مشخص میدهد.
بیماران با بیماری مزمن کلیه
ارزیابی عملکرد کلیه پیش از تزریق کنتراست یددار اهمیت دارد. در برخی شرایط هیدراتاسیون پیشگیرانه و پرهیز از دوزهای غیرضروری مطرح است و انتخاب روش بدون کنتراست یا روش جایگزین ترجیح داده میشود. در ام آر آی با گادولینیوم عوامل ارجح با خطر بسیار پایین برای بروز فیبروز سیستمیک نفروژنیک در دسترس هستند و تصمیم گیری با پزشک و بر پایه راهنماها انجام میشود. مدیریت متفورمین و دیگر داروها باید طبق نسخه پزشک باشد.
ایمپلنتها و دستگاههای کاشته شده
کارت دستگاه یا مستندات سازنده برای ام آر آی ضروری است. وضعیت قابل قبول بودن یا غیر ایمن بودن باید پیش از ورود به ناحیه مغناطیسی تأیید شود. در وجود دستگاههای غیرقابل استفاده در ام آر آی راهکارهای جایگزین مانند سی تی یا سونوگرافی بررسی میشود. هرگز درباره ایمنی ایمپلنت حدس نزنید و نوع و مدل و تاریخ کارگذاری را دقیق اعلام کنید تا ارزیابی ایمن انجام شود.
پنج گام عملی برای آمادگی موفق
- دستور اختصاصی مرکز را دقیق بخوانید و اگر ابهام دارید پیش از روز آزمون تماس بگیرید.
- فهرست داروها و آلرژیها و بیماریهای زمینهای و کارت ایمپلنتها را همراه داشته باشید.
- درباره بارداری یا شیردهی و دیابت و بیماری کلیوی یا سابقه واکنش به ماده حاجب صادقانه اطلاع دهید.
- دستورهای ناشتایی و وضعیت مثانه را طبق زمانبندی اعلام شده اجرا کنید و از تغییر خودسرانه پرهیز کنید.
- برای سدیشن احتمالی همراه مطمئن و برنامه بازگشت ایمن به منزل را از قبل هماهنگ کنید.
چک لیستهای اختصاصی برای مرور سریع
مرور گروهها و نکته محوری آمادگی
| گروه | نکات محوری آمادگی | نمونه کاربرد | ایمنی و پیگیری |
|---|---|---|---|
| کودکان | انتخاب روش بدون پرتوی و آماده سازی روانی و سدیشن برنامه ریزی شده در صورت نیاز | ام آر آی مغز طولانی و سونوگرافی لگن | حضور والدین و ناشتایی سدیشن طبق دستور |
| سالمندان | مدیریت داروهای متعدد و تحمل محدود و هیدراتاسیون ایمن | سی تی با کنتراست و ام آر آی طولانی | همراه در روز آزمون و بازبینی داروها |
| بارداری و شیردهی | ترجیح سونوگرافی و ام آر آی و توجیه آزمون پرتوده و تصمیم گیری موردی برای کنتراست | سونوگرافی اورژانسی و ام آر آی بدون کنتراست | مشاوره پیش از آزمون و آموزش درباره شیردهی |
| بیماری مزمن کلیه | ارزیابی عملکرد کلیه و هیدراتاسیون و انتخاب عامل ارجح | سی تی آنژیو و ام آر آی دینامیک | تصمیم مشترک پزشک و رادیولوژیست و نفرولوژی |
| با سابقه واکنش به کنتراست | راهکارهای کاهش ریسک و بررسی ضرورت و روش جایگزین | سی تی همراه با یددار و ام آر آی همراه با گادولینیوم | پایش نزدیک و مستندسازی دقیق و برنامه آینده |
خطاهای رایج بیماران و راه پیشگیری
نادیده گرفتن دستورهای اختصاصی مرکز دستورهای آمادگی ممکن است بین مراکز تفاوت داشته باشد. پیروی از دستور همان مرکز انجام دهنده آزمون حیاتی است زیرا پروتکلها و تجهیزات و تیمها تفاوت دارند. به راهنمایی اینترنتی عمومی به تنهایی بسنده نکنید.
قطع خودسرانه داروها متوقف کردن داروهایی مانند ضدانعقاد یا بتابلوکر یا متفورمین بدون هماهنگی میتواند خطرناک باشد. تصمیم درباره دارو باید با پزشک معالج و بر اساس راهنماهای معتبر انجام شود.
اعلام نکردن بارداری یا شیردهی این اطلاعات مسیر انتخاب روش و مدیریت کنتراست را تغییر میدهد. اعلام دقیق و به موقع ایمنی شما و جنین یا نوزاد را افزایش میدهد.
حضور با اشیای فلزی یا ایمپلنت گزارش نشده در ام آر آی حمل کارت دستگاه و اعلام مدل و تاریخ کارگذاری برای ارزیابی ایمنی ضروری است. از آوردن اشیای فلزی به اتاق ام آر آی خودداری کنید.
بی توجهی به توصیههای مربوط به مثانه ناتوانی در نگه داشتن ادرار یا نوشیدن بیش از حد آب بدون مشورت میتواند کیفیت سونوگرافی لگن را کاهش دهد. اگر تحمل ندارید پیشاپیش به مرکز اطلاع دهید.
ورزش شدید پیش از پی ای تی سی تی فعالیت سنگین میتواند جذب عضلانی رادیودارو را بالا ببرد و تفسیر را دشوار کند. طبق دستور مرکز از ورزش سنگین پیش از آزمون پرهیز کنید.
تکیه بر عادتهای قبلی آنچه در نوبت گذشته انجام شده لزوماً برای آزمون کنونی مناسب نیست. هر آزمون دستور خاص دارد و مرور بروشور جدید بهترین راه پیشگیری از خطا است.
چگونه انتظارات واقع بینانه داشته باشیم
آمادگی عالی تضمین تشخیص قطعی نیست. آمادگی احتمال به دست آمدن تصویری با کیفیت و تعبیرپذیر را افزایش میدهد اما محدودیتهای فنی و زیستی همیشه وجود دارد. آرتیفکتهای غیرقابل اجتناب یا تحرک ناخواسته یا محدودیتهای پروتکل یا شرایط اورژانسی میتواند کیفیت را تحت تأثیر قرار دهد. گزارش رادیولوژی این محدودیتها را صادقانه ذکر میکند و در صورت نیاز مسیر تکمیلی شامل پیگیری زمان دار یا روش جایگزین پیشنهاد میدهد. آگاهی از این واقعیت، انتظارات را واقع بینانه میکند و از اضطراب ناشی از درخواست پیگیری میکاهد.
پس از آزمون و مراقبت و پیگیری
پس از آزمونهای همراه با کنتراست نوشیدن مایعات در حد مجاز برای دفع کمک کننده است مگر محدودیت مایع وجود داشته باشد. در صورت درد یا تورم یا سوزش غیرمعمول در محل تزریق یا تب یا راش یا تنگی نفس با مرکز تماس بگیرید. تحویل به موقع گزارش و تصاویر به پزشک درخواست کننده بخش مهم چرخه مراقبت است. اگر کیفیت آزمون به علت آمادگی ناکافی کاهش یافته باشد مرکز معمولاً توضیح میدهد و برنامه جایگزین پیشنهاد میکند. هدف سرزنش نیست و هدف رسیدن به بهترین نتیجه با کمترین خطر است.
جمع بندی
آمادگی پیش از تصویربرداری از ناشتایی هدفمند تا پر بودن منطقی مثانه و رعایت اصول ایمنی مواد حاجب، پایه کیفیت و ایمنی در تصویربرداری است. این آمادگیها اگرچه ساده به نظر میرسند اثر مستقیم بر دقت تشخیصی و نیاز به تکرار آزمون و کاهش مواجهه غیرضروری با پرتو یا دارو و تجربه کلی بیمار دارند. کلید موفقیت، ارتباط شفاف میان بیمار و پزشک و تیم رادیولوژی، پیروی از دستورهای اختصاصی مرکز و تصمیم گیری مشترک مبتنی بر شواهد است. هر آزمون در بستر بالینی خود ارزش دارد و نتیجه آن باید توسط پزشک متخصص تفسیر شود. آمادگی درست مسیر رسیدن به تشخیص صحیح و مراقبت ایمن را هموار میکند.
