یادآوری: این مطلب صرفاً آموزشی است و جایگزین معاینه و توصیهٔ اختصاصی پزشک نیست؛ در صورت علائم هشدار، گسترش سریع ضایعه، درد شدید، تب یا درگیری اطراف چشم/تناسلی، مراجعهٔ حضوری به پزشک ضروری است.
آناتومی/فیزیولوژی مرتبط: سد پوستی، میکروبیوم و دروازههای ورود
سد پوستی و نقش آن در پیشگیری
اپیدرم و بهویژه لایهٔ شاخی با لیپیدهای بینسلولی، اولین سد دفاعی در برابر میکروارگانیسمهاست. خشکی بیش از حد، رطوبت مداوم در چینها، خراش، سوختگی، اگزما و تماس طولانی با شویندههای قوی، سد پوستی را مختل میکند و «دروازهٔ ورود» برای قارچها و باکتریها میگشاید. مراقبت سادهٔ سد پوستی—از جمله شویندهٔ ملایم، مرطوبکنندهٔ بیعطر، خشککردن کامل چینها و انتخاب لباسهای تنفسپذیر—بهظاهر پیشپاافتاده است اما در کاهش عود و گسترش عفونت نقش بنیادین دارد.
میکروبیوم، کلونیزاسیون و عفونت
سطح پوست میزبان فلور متعادلی از باکتریها و قارچهاست. تغییر رطوبت، pH یا آسیب سد پوستی میتواند تعادل را برهم بزند. بهطور مثال، Dermatophyteها (تریکوفایتون/میکروسپوروم) بر کراتین مو و پوست سر تکیه میکنند؛ Malassezia در نواحی غنی از سبوم تکثیر میشود؛ و Staphylococcus aureus در حضور زخم یا درماتیت میتواند از کلونیزاسیون به عفونت تبدیل شود. در عفونتهای ویروسی، نهفتهبودن ویروسها (مانند VZV در ریشههای عصبی) و فعالشدن مجدد تحت تأثیر سن/ایمونوساپرسیون توضیحدهندهٔ زوستر است.
اپیدمیولوژی و اهمیت بالینی (به زبان ساده)
تینئا پدیس، ایمپتیگو کودکان، فولیکولیت/آبسه و هرپس لب از شایعترین تشخیصها در جامعهاند. در سالمندان و افراد دارای بیماریهای متابولیک (دیابت، چاقی)، سلولیت و کاندیدیازیس چینها شایعتر است؛ در افراد ایمنیتضعیفشده (پیوند، شیمیدرمانی، مصرف طولانی کورتیکواستروئید)، طیف پاتوژنها وسیعتر و سیر بیماری سریعتر است. از منظر سلامت عمومی، درمان بیرویهٔ موضعی/خوراکی با آنتیبیوتیکها، مقاومت را تشدید میکند؛ در مقابل، رعایت الگوریتمهای سادهٔ تشخیصی و درمانی، هم اثربخشی بالاتر و هم عوارض کمتر دارد.
الگوهای تظاهر: از «نقشهٔ بالینی» تا نکات افتراقی
عفونتهای قارچی رایج
تینئا پدیس (قارچ پای ورزشکار): شایعترین فرم؛ بهصورت شقاق بین انگشتها، پوستهریزی کف (الگوی موکازینی) یا وزیکولهای خارشدار بروز میکند. تینئا کروزیس (کشالهٔ ران): پلاکهای قهوهای–قرمز با حاشیهٔ فعال. تینئا کورپوریس (بدن): ضایعات حلقوی با رشد محیطی. تینئا کاپیتیس (پوست سر): در کودکان با ریزش مو، پوسته و گاهی ادم التهابی (کِریون) همراه است و نیاز به درمان سیستمیک دارد. اونیکومایکوزیس: ضخیمشدن و تغییر رنگ ناخن. کاندیدیازیس اینترتریگو: ضایعات مرطوبِ چینها با «ساتلایت» پاپولها. پیتریازیس ورسیکالر: لکههای روشن/تیرهٔ سطحی، اغلب روی تنه در تابستان.
عفونتهای باکتریایی رایج
ایمپتیگو (جرم زرد عسلی روی پلاکهای سطحی؛ در فرم بولوز، تاولهای شُل): بیشتر در کودکان. فولیکولیت: پاپولوپوسچولهای کوچک حول مو. فورونکل/کربونکل: آبسههای دردناک ناشی از فولیکولیت عمقی. سلولیت/اریزیپلاس: قرمزی منتشر، گرم و دردناک با مرز نامشخص (سلولیت) یا مشخصتر (اریزیپلاس) که غالباً با تب/لرز همراه است. اریسیپلوئید در تماس شغلی با گوشت/ماهی دیده میشود. درمان و تصمیم برای بستری بر اساس شدت، محل، همراهیها و احتمال MRSA تنظیم میشود.
عفونتهای ویروسی رایج
هرپس سیمپلکس (HSV-1/2): وزیکولهای دردناک روی زمینهٔ اریتماتوز، با سوزش/گزگز پیشدرآمد؛ در افراد آتوپیک ممکن است به اکزما هرپتیکوم منتشر تبدیل شود که اورژانس است. هرپس زوستر (Shingles): راش دردناک یکطرفه در امتداد درماتوم، گاه با درد عصبی طولانی. مولوسکوم کنتاژیوزوم: پاپولهای نافدار؛ در کودکان شایع و اغلب خودمحدودشونده. زگیلهای ویروسی: تکثیر HPV در پوست/اطراف ناخن، با سفتی و خطوط پوستی قطعشده.
مسیر تشخیص: شرححال هدفمند، معاینه دقیق و انتخاب آزمون کارآمد
تشخیص اغلب «بالینی» است، اما در چند سناریوی کلیدی، آزمونها ارزشافزا هستند: در تینئاهای غیرتیپیک یا مقاوم، KOH و در صورت امکان کشت قارچ بهویژه پیش از درمان سیستمیک کمککننده است؛ در آبسه/سلولیت غیرشفاف، «سونوگرافی کنار تخت» وجود کیسهٔ چرک را روشن میکند؛ در هرپسهای غیرتیپیک یا شدید، PCR ویروسی دقیقترین تست است؛ در ایمپتیگو راجعه یا شکست درمان، «کشت» و بهصورت انتخابی «بررسی ناقلیّت بینی» میتواند راهگشا باشد. اشعهٔ ایکس/سیتی/امآرآی برای عفونتهای سطحی بهندرت لازم است مگر شک به درگیری عمقی/فاشییت نکروزان.
جدول ۱ — نقشهٔ سریع عفونتهای شایع، نشانهها و مسیر اولیهٔ درمان
| دسته | نمونهها | نشانههای کلیدی | آزمون پیشنهادی | مسیر درمان اولیه |
|---|---|---|---|---|
| قارچی | تینئا پدیس/کروزیس/کورپوریس، کاپیتیس، اونیکومایکوزیس، ورسیکالر، کاندیدیازیس چینها | حاشیهٔ فعال حلقوی؛ شقاق بین انگشتان؛ پوستهٔ کف؛ لکهای روشن/تیرهٔ تنه؛ التهاب مرطوب چینها | KOH و در موارد مقاوم کشت؛ در کاپیتیس/ناخن قبل از درمان خوراکی | آزول/آلیلآمین موضعی ۲–۴ هفته؛ در کاپیتیس/ناخن، درمان خوراکی + شامپوی اسپوروسید؛ مراقبت خشک/تهویه |
| باکتریایی | ایمپتیگو، فولیکولیت، فورونکل/آبسه، سلولیت/اریزیپلاس | جرم عسلی/تاول؛ پاپول چرکی حول مو؛ تودهٔ دردناک نوساندار؛ قرمزی منتشر گرم و دردناک ± تب | سونو برای آبسه؛ کشت در راجعه/شک MRSA؛ آزمایشهای پایه در سلولیت متوسط–شدید | ایمپتیگو محدود: ضدعفونی/آنتیبیوتیک موضعی کوتاهمدت یا خوراکی در گسترده؛ آبسه: برش و تخلیه؛ سلولیت: آنتیبیوتیک سیستمیک هدفمند |
| ویروسی | HSV، هرپس زوستر، مولوسکوم، زگیلها | وزیکولهای دردناک/یکطرفه در زوستر؛ پاپول نافدار؛ برجستگیهای سفت با خطوط پوستی قطعشده | PCR HSV/VZV در موارد غیرتیپیک/شدید؛ بیوپسی در ضایعات غیرعادی | ضدویروس سیستمیک زودهنگام در HSV شدید/زوستر؛ مراقبت علامتی؛ آموزش پیشگیری از انتقال؛ واکسیناسیون زوستر در سنین توصیهشده |
علل و عوامل خطر: از رطوبت و اصطکاک تا ایمنی تضعیفشده
گرما و رطوبت مداوم (کفشهای بستهٔ طولانی، لباسهای غیرتنفسپذیر)، فعالیتهای ورزشی/مشاغل مرطوب، درماتیتهای زمینهای، شکافها/زخمهای پوستی، چاقی و دیابت، تماس نزدیک در خانواده/مدرسه/سربازخانه، تیغ/ابزار مشترک، و مصرف خودسرانهٔ کرمهای ترکیبی حاوی کورتون–آنتیبیوتیک از عوامل تشدیدکنندهاند. در زوستر، سن بالا و ایمونوساپرسیون (پیوند، شیمیدرمانی، داروهای بیولوژیک) خطر را بالا میبرد. در کودکان، رفتارهای بازی/تماس نزدیک و حیوانات خانگی حامل در تینئا نقش دارند.
خط قرمزهای ارجاع و هشدارهای ایمنی
- درد شدید خارج از تناسب با ظاهر ضایعه، تغییر رنگ ارغوانی/تاولی، یا گسترش سریع: شک به فاشییت نکروزان و نیاز به ارزیابی فوری.
- درگیری اطراف چشم/پلک، بینی/مثلث خطر صورت، یا ناحیهٔ تناسلی؛ بهویژه با تب/درد شدید.
- ایمنیتضعیفشده، دیابت کنترلنشده، سنین بسیار کم/بالا، یا بارداری با عفونت منتشر.
- آبسهٔ عمیق/بزرگ، لنفانژیت، یا سلولیتی که با درمان مناسب در ۴۸–۷۲ ساعت بهبود نیابد.
- شک به اکزما هرپتیکوم، زوستر چشمی/اُتیک، یا هرپس نوزادی؛ اینها اورژانسهای واقعیاند.
آزمونها و ابزارهای تشخیصی: چه زمانی ارزشافزا هستند؟
جدول ۲ — آزمونهای کلیدی، چه چیزی را پاسخ میدهند و چه زمانی سفارش دهیم
| آزمون | چه چیزی را روشن میکند؟ | چه زمانی مفید است؟ | نکات عملی |
|---|---|---|---|
| KOH مستقیم | وجود هیف/اسپور قارچی | تینئا غیرتیپیک/مقاوم؛ پیش از درمان سیستمیک | نمونه از حاشیهٔ فعال؛ پاسخ سریع و کمهزینه |
| کشت قارچ | گونهٔ عامل و حساسیت نسبی | کاپیتیس، اونیکومایکوزیس، شکست درمان | زمانبر؛ اما برای درمانهای طولانیمدت راهبردی است |
| کشت باکتری/حساسیت | شناسایی پاتوژن/الگوی مقاومت | ایمپتیگو راجعه؛ زخمهای مزمن؛ سلولیتهای غیرپاسخگو | سوآب از سطح پاکشده؛ تفسیر بالینی ضروری است |
| PCR HSV/VZV | تأیید قطعی عفونت ویروسی | ضایعات غیرتیپیک/شدید؛ ایمونوساپرسیون؛ اکزما هرپتیکوم | حساسیت/اختصاصیت بالا؛ نتیجهٔ سریع در بسیاری مراکز |
| سونوگرافی نقطهمراقبت | وجود/عمق کیسهٔ چرک | تمایز آبسه از سلولیت؛ برنامهریزی تخلیه | ایمن، در دسترس؛ از برشهای غیرضروری میکاهد |
درمانهای مرحلهای: انتخاب ایمن و مبتنی بر شواهد
اصول عمومی برای همهٔ عفونتها
نخست، تشخیص دقیق و ارزیابی شدت انجام دهید. دوم، مراقبت پایه را جدی بگیرید: شستوشوی ملایم، خشکنکردن خشن، مرطوبسازی در اطراف ضایعه (نه روی زخم باز)، و فوتوپروتکشن در عفونتهای ویروسی فعال برای کاهش تحریک. سوم، از کرمهای ترکیبی حاوی کورتیکواستروئید روی ضایعهٔ ناشناخته پرهیز کنید—این کار میتواند تصویر بالینی را مخدوش و عفونت قارچی را به «تینئا اینکوگنیتو» تبدیل کند. چهارم، آنتیبیوتیکها را فقط هنگام اندیکاسیون و با مدت مناسب تجویز کنید؛ ترکیب «موضعی+خوراکی» برای یک تشخیص واحد معمولاً سودی ندارد، مگر در سناریوهای خاص و کوتاهمدت.
درمان عفونتهای قارچی
تینئا پدیس/کروزیس/کورپوریس: در موارد خفیف تا متوسط، آزولها (کلوتریمازول/کترکونازول) یا آلیلآمینها (تربینافین/نافیتین) بهصورت موضعی ۲–۴ هفته کفایت میکنند. در الگوی «موکازینی» کف پا یا در موارد راجعه، دورهٔ طولانیتر و گاهی درمان خوراکی انتخابی است. خشک نگهداشتن، تعویض جوراب روزانه، کفش تنفسپذیر و درمان همزمان تینئا ناخن/کف مانع عود سلولیت میشود.
تینئا کاپیتیس: درمان خوراکی (مثلاً تربینافین یا گریزوflوین برحسب گونه و سن) لازم است؛ شامپوهای اسپوروسید (سلنیوم سولفید/کتوکونازول) برای کاهش انتقال به همکلاسیها مفیدند. در کریون التهابی، کنترل التهاب و پیگیری نزدیک اهمیت دارد.
اونیکومایکوزیس: درمان سیستمیک طولانیمدت با پایش ایمنی/دارویی و در برخی موارد انتخاب روشهای موضعی/ابزاری کمکی صورت میگیرد. انتخاب بیمار، تأیید تشخیص و مدیریت انتظارات کلیدی است.
کاندیدیازیس چینها: ضدقارچ موضعی، خشککردن دقیق، کاهش اصطکاک/رطوبت و در صورت لزوم پودرهای جاذب رطوبت. در افراد دیابتی، اصلاح قند خون و در راجعهها بررسی عوامل مستعدکننده ضروری است.
پیتریازیس ورسیکالر: شامپو/لوسیون ضدمالاسزیا در نواحی درگیر و گاهی دورههای نگهدارندهٔ فصلی. تغییر رنگ پوست دیرتر از کنترل رشد قارچی به حالت عادی بازمیگردد؛ آموزش بیمار از ناامیدی میکاهد.
درمان عفونتهای باکتریایی
ایمپتیگو: برای موارد محدود سطحی، پاکسازی ملایم و استفادهٔ کوتاهمدت از آنتیسپتیک/آنتیبیوتیک موضعی مجاز است؛ در موارد گسترده/بولوز یا اپیدمی خانوادگی/مدرسهای، آنتیبیوتیک خوراکی بر اساس منابع معتبر و الگوی مقاومت محلی انتخاب میشود. استفادهٔ بلندمدت از آنتیبیوتیک موضعی خطر مقاومت را افزایش میدهد؛ بنابراین مدت درمان کوتاه و بازبینی ۵–۷ روزه منطقی است.
فولیکولیت/فورونکل/آبسه: گرمای مرطوب و بهداشت موضعی در فولیکولیت ساده کافی است. در آبسهها، برش و تخلیه درمان محوری است؛ آنتیبیوتیک سیستمیک بر اساس اندازه، محل، تب، همراهیها یا ریسک MRSA تصمیمگیری میشود. فرهنگ مراقبت از زخم و آموزش پانسمان، احتمال عود و انتقال را کاهش میدهد.
سلولیت/اریزیپلاس: هدفگیری عمدتاً علیه استرپتوکوکها/استافیلوکوکهاست؛ انتخاب آنتیبیوتیک بر اساس شدت، محل، و عوامل خطر تعیین و طی ۴۸–۷۲ ساعت ارزیابی میشود. مدیریت درد، بالا نگهداشتن اندام، علامتگذاری حاشیهٔ ضایعه برای پایش و درمان عوامل زمینهای (تینئا پدیس، اگزما، لنفادم) ضروری است. در عدم پاسخ، انجام کِشت/سونوگرافی/بررسی عمیقتر منطقی است.
درمان عفونتهای ویروسی
HSV: در حملات شدید/گسترده یا مناطق خاص (صورت، دست، ناحیهٔ تناسلی)، ضدویروس خوراکی هرچه زودتر شروع شود. در اکزما هرپتیکوم یا بیمار ایمنیتضعیفشده، ارزیابی فوری و درمان سیستمیک/بستری لازم است. اقدامات پیشگیرانه برای انتقال (عدم تماس با نواحی مخاطی دیگر/نوزاد) توضیح داده شود.
هرپس زوستر: درمان ضدویروسی زودهنگام (ترجیحاً طی ۷۲ ساعت نخست بروز راش) شدت و مدت درد و ریسک نورالژی پسهرپسی را کاهش میدهد. درگیری چشمی/اُتیک، درد شدید یا ایمونوساپرسیون، نیازمند ارجاع سریع و در بسیاری موارد درمان داخلوریدی است. کنترل درد (تا مرحلهٔ نوروپاتیک)، مراقبت پوستی ملایم و آموزش جهت جلوگیری از انتقال به افراد حساس (بهویژه خانمهای باردار فاقد سابقهٔ واریسلا) ضروری است.
مولوسکوم/زگیلها: در کودکان، «انتظار مراقبانه» برای مولوسکوم رویکردی معتبر است؛ در ضایعات علامتدار/زیباییمحور، کرایوتراپی/کیورتاژ انتخابی است. در زگیلها، درمانهای تدریجی (اسید سالیسیلیک موضعی، کرایو) با صبر و آموزش دربارهٔ انتقال از طریق سطوح/تیغ اشتراکی دنبال میشود.
جدول ۳ — سناریوهای رایج و نسخهٔ عملی کوتاه (بدون جزئیات دوز)
| سناریو | مراقبت پایه | درمان خط اول | گزینهٔ جایگزین/تکمیلی | چه زمانی ارتقا دهیم؟ |
|---|---|---|---|---|
| تینئا پدیس بینانگشتی | خشککردن دقیق، جوراب نخی، کفش تنفسپذیر | آنتیقارچ موضعی ۲–۴ هفته | دورهٔ طولانیتر/خوراکی در الگوی موکازینی | شکست/عود مکرر؛ بررسی ناخن/کف پا و درمان همزمان |
| تینئا کاپیتیس کودک | آموزش عدم اشتراک برس/کلاه؛ شامپوی اسپوروسید | داروی خوراکی برحسب گونه/سن | کنترل التهاب در کریون؛ پایش کشت در مقاومها | عدم پاسخ؛ شک به میکروسپوروم/انتقال مدرسهای وسیع |
| ایمپتیگو محدود | پاکسازی ملایم، عدم کندن دلمهها | آنتیسپتیک/آنتیبیوتیک موضعی کوتاهمدت | خوراکی در گسترده/بولوز | راجعه/شکست؛ کشت و بررسی ناقلیّت بینی |
| آبسهٔ کوچک | کمپرس گرم، آموزش پانسمان | برش و تخلیه | آنتیبیوتیک سیستمیک در تب/ریسک MRSA/محل حساس | آبسهٔ عمیق/چندکانونی؛ عدم بهبود پس از تخلیه |
| سلولیت اندام | بالا نگهداشتن، علامتگذاری حاشیه، کنترل درد | آنتیبیوتیک سیستمیک هدفمند | سونوگرافی در شک به آبسه؛ کِشت در عدم پاسخ | گسترش در ۴۸–۷۲ ساعت؛ تب پایدار؛ لنفانژیت |
| HSV صورت/تناسلی | آموزش پیشگیری از انتقال | ضدویروس خوراکی زودهنگام | پروفیلاکسی در راجعههای مکرر | ایمنیتضعیف؛ اکزما هرپتیکوم؛ درگیری چشمی |
| هرپس زوستر تنه | مراقبت پوستی ملایم، کنترل درد | ضدویروس خوراکی طی ۷۲ ساعت اول | رژیمهای ضدنورالژی؛ واکسیناسیون پیشگیرانه در سنین توصیهشده | درگیری چشمی/اُتیک؛ ایمونوساپرسیون؛ درد کنترلنشده |
گروههای خاص: کودکان، سالمندان، بارداری و ایمنیتضعیفشدهها
کودکان
در کودکان، تینئا کاپیتیس شایع و نیازمند درمان خوراکی است؛ شامپوهای ضدقارچ نقش کمکی در کاهش انتقال دارند. در ایمپتیگو مدرسهای، رعایت بهداشت دست/لوازم و کوتاهکردن ناخنها اهمیت دارد. در هرپس، توجه به اکزما هرپتیکوم ضروری است؛ در شک به زوستر، ارزیابی کامل و مشاوره دربارهٔ تماس با افراد حساس انجام شود.
سالمندان
پوست نازکتر و همراهی بیماریهای متابولیک/قلبی-کلیوی انتخاب درمان را محتاطتر میکند. زوستر و نورالژی پسهرپسی شایعتر است؛ شروع زودهنگام ضدویروس و برنامهٔ درد چندوجهی کیفیت زندگی را ارتقا میدهد. برهمکنشهای دارویی (بهویژه در درمانهای طولانیمدت قارچی/باکتریایی) باید بازبینی شود.
بارداری و شیردهی
انتخابهای موضعی ایمن و مراقبت محافظهکارانه مقدماند. در موارد ویروسی شدید (مثلاً زوستر منتشر)، تصمیمگیری چندتخصصی ضروری است. در عفونتهای قارچی، بسیاری از درمانهای موضعی قابلاستفادهاند، اما درمانهای سیستمیک باید تنها با اندیکاسیون قوی و ارزیابی خطر–فایده انجام شود. در ایمپتیگو/سلولیت، رژیمهای ایمن در بارداری بر حسب راهنماها انتخاب میشوند.
ایمنیتضعیفشده/دیابت
طیف پاتوژنها وسیعتر و عوارض سریعتر است؛ آستانهٔ پایین برای کِشت/تصویربرداری، پوشش آنتیبیوتیکی مناسب، کنترل قند خون، و پیگیری نزدیک لازم است. در HSV/زوستر شدید، درمان ضدویروسی سیستمیک (و گاه داخلوریدی) بهموقع شروع شود. در زخمهای دیابتی، تیم چندتخصصی (پزشک، پرستار زخم، ارتوپدی/عفونی) بهترین نتایج را رقم میزند.
مراقبتهای روزمره و پیشگیری: رفتارهای کوچک، تفاوتهای بزرگ
دو اصل جهانی پیشگیری «خشک و خنک نگهداشتن پوست» و «عدم اشتراک وسایل شخصی» است. برای پای ورزشکار: جوراب نخی، تعویض روزانه، خشککردن بین انگشتان و استفاده از صندل در حمام عمومی. برای چینها: کاهش وزن، لباس نخی آزاد، خشککردن با دستمالهای یکبارمصرف، و در صورت تعریق زیاد استفادهٔ محدود از پودرهای جاذب. در ایمپتیگو/آبسه: بهداشت دست، عدم استفادهٔ مشترک از تیغ/حوله، آموزش پانسمان. در هرپس: پرهیز از تماس با نواحی مخاطی در فاز فعال. واکسیناسیون زوستر طبق برنامهٔ سنی توصیهشده، بار بیماری و خطر عوارض را کاهش میدهد. درمان تینئا پدیس و ناخن در بیمارانی که سلولیت عودکننده دارند، بخشی از پیشگیری ثانویه است.
جدول ۴ — گروههای خاص: تعدیل درمان و احتیاطهای کلیدی
| گروه | چالشها | ترجیح درمانی | پرهیز/احتیاط | چه زمانی ارجاع دهیم؟ |
|---|---|---|---|---|
| کودکان | انتقال مدرسهای؛ تحمل دارویی | موضعیهای ایمن؛ خوراکی در کاپیتیس طبق راهنما | پرهیز از داروهای نامطمئن/دوز بالغین | کریون؛ زوستر؛ انتشار ایمپتیگو |
| سالمندان | چنددارویی؛ زوستر/نورالژی | شروع زود ضدویروس؛ رژیمهای سادهٔ آنتیبیوتیکی | تداخلات و عملکرد کلیه/کبد | عدم کنترل درد؛ سلولیت منتشر |
| بارداری | ایمنی جنین؛ محدودیت دارویی | موضعیهای انتخابشده؛ تصمیم چندتخصصی در شدید | خودداری از بسیاری خوراکیهای قارچی/ضدویروس خاص بدون اندیکاسیون | زوستر منتشر؛ سلولیت شدید؛ تب بالا |
| ایمنیتضعیف/دیابت | سیر سریع؛ پاتوژنهای غیرمعمول | Threshold پایین برای کِشت/تصویر؛ درمان سیستمیک | تأخیر در شروع ضدویروس/آنتیبیوتیک | عدم پاسخ ۴۸–۷۲ ساعته؛ گمان فاشییت نکروزان |
اشتباهات رایج بیماران (و راه اصلاح علمی)
- استفاده از کرمهای کورتونی روی ضایعهٔ ناشناخته: میتواند تینئا را پنهان و بدتر کند؛ ابتدا تشخیص، سپس درمان هدفمند.
- قطع زودهنگام آنتیبیوتیک/آنتیقارچ: خطر عود و مقاومت را بالا میبرد؛ دورهٔ توصیهشده را کامل کنید مگر پزشک بگوید.
- فشار/ترکاندن آبسه در منزل: خطر گسترش عفونت و اسکار؛ برش و تخلیه باید در محیط پزشکی انجام شود.
- اشتراک تیغ/حوله/ابزار شخصی: انتقال پاتوژنها را چندبرابر میکند؛ وسایل شخصی را جدا نگه دارید.
- نادیدهگرفتن مراقبت سد پوستی: خشکی/رطوبت مزمن زمینهٔ عود را فراهم میکند؛ روتین سادهٔ مراقبت کلید پیشگیری است.
جمعبندی
درمان ایمن و مؤثر عفونتهای پوستی بر سه اصل استوار است: (۱) تشخیص دستهٔ پاتوژن (قارچی/باکتریایی/ویروسی) و ارزیابی شدت، (۲) اجرای اقدامات پایه و انتخاب درمان هدفمند بر اساس راهنماهای معتبر و شرایط فردی، و (۳) آموزش پیشگیرانه و پیگیری واقعبینانه. رعایت خط قرمزها، پرهیز از مصرف خودسرانهٔ آنتیبیوتیک و توجه به سد پوستی، کیفیت درمان را بهصورت معنادار ارتقا میدهد.
منابع برای مطالعهٔ بیشتر
- IDSA — Practice Guidelines for the Diagnosis and Management of Skin and Soft Tissue Infections (2014 Update) — PDF
- NICE NG141 — Cellulitis and Erysipelas: Antimicrobial Prescribing — PDF
- NICE NG153 — Impetigo: Antimicrobial Prescribing — PDF
- British Association of Dermatologists — Tinea capitis Guideline (2014) — PDF
