عملهای لیزری حذف عینک، مثل لیزیک، فمتولیزیک، PRK و ترنس PRK، سالهاست برای اصلاح نزدیکبینی و دوربینی استفاده میشوند؛ اما نتیجه این عملها در این دو گروه همیشه دقیقاً شبیه هم نیست. نوع عیب انکساری (نزدیکبینی یا دوربینی)، سن بیمار، ضخامت و شکل قرنیه و حتی سبک زندگی، همگی روی نتیجه نهایی و میزان رضایت بیمار اثر میگذارند.
در مشهد بسیاری از افرادی که بهدنبال حذف عینک هستند، برای بررسی دقیق وضعیت چشم و انتخاب روش مناسب، با چشمپزشکی مثل دکتر سینا شیرزاد
مشورت میکنند؛ پزشکی که در حوزه عملهای لیزیک، فمتولیزیک، پی آر کی و ترنس پی آر کی تجربه دارد و بر اساس معاینات تخصصی، تصمیم میگیرد هر چشم با چه روشی و تا چه حد اصلاح شود.
در این مقاله، حذف عینک برای نزدیکبینی (مایوپی) و دوربینی (هیپروپی) را از زاویه نتایج، پایداری، کیفیت دید و تفاوت دوران نقاهت بررسی میکنیم تا بدانید اگر دچار یکی از این دو عیب انکساری هستید، بعد از عمل چه تفاوتهایی را باید انتظار داشته باشید.
نزدیکبینی و دوربینی؛ دو نقطه شروع متفاوت برای عمل حذف عینک
برای درک تفاوت نتایج عمل، اول باید خودِ عیب انکساری را بشناسیم. در نزدیکبینی، تصویر اجسام دور جلوی شبکیه تشکیل میشود و فرد دور را تار اما نزدیک را بهتر میبیند. در دوربینی، تصویر پشت شبکیه میافتد و فرد معمولاً در دید نزدیک و گاهی دور هم مشکل دارد؛ مخصوصاً در سنین بالاتر.
مقایسه نزدیکبینی و دوربینی قبل از جراحی
| ویژگی | نزدیکبینی (مایوپی) | دوربینی (هیپروپی) |
| مشکل اصلی | تاری دید دور | تاری دید نزدیک، گاهی دور |
| سن شروع شایع | معمولاً دوران مدرسه و نوجوانی | اغلب در کودکی خفیف، در میانسالی برجستهتر میشود |
| نوع عینک | عدسی منفی (مقعر) | عدسی مثبت (محدب) |
| شکایت رایج | ندیدن تخته، تابلوها، رانندگی شب | خستگی چشم هنگام مطالعه، کار با موبایل و کامپیوتر |
| اثر سن | با افزایش سن، ممکن است کمی تغییر کند | با نزدیکشدن به ۴۰ سالگی، مشکل نزدیک بیشتر خود را نشان میدهد |
چون نقطه شروع این دو عیب متفاوت است، طبیعی است که هدف جراحی و رضایت بیمار بعد از عمل هم کمی فرق کند؛ فرد نزدیکبین بیشتر تمرکزش روی دید دور بدون عینک است، اما فرد دوربین غالباً از راحتتر شدن دید نزدیک و کاهش خستگی چشم در کارهای ظریف لذت میبرد.
اصول کلی عملهای حذف عینک؛ چه برای نزدیکبینی چه دوربینی
در همه عملهای لیزری قرنیه، هدف این است که با تغییر شکل قرنیه، مسیر عبور نور اصلاح شود. چکیده کار این است:
- در نزدیکبینی، قرنیه کمی «تختتر» میشود تا قدرت فوکوس آن کاهش پیدا کند.
- در دوربینی، قرنیه کمی «شیبدارتر» و محدبتر میشود تا قدرت فوکوس بیشتر شود.
این اصلاح با کمک روشهایی مثل لیزیک، فمتولیزیک، PRK و ترنس PRK انجام میشود. یک چشمپزشک باتجربه مثل دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد بعد از بررسی ضخامت و شکل قرنیه، تصمیم میگیرد کدام روش برای نزدیکبینی یا دوربینی شما ایمنتر و دقیقتر است.
روشهای رایج حذف عینک برای نزدیکبینی و دوربینی
- لیزیک (LASIK): ایجاد فلپ نازک روی قرنیه و اعمال لیزر در لایههای میانی؛ بهبود سریع دید، مناسب برای بسیاری از نزدیکبینها و بخشی از دوربینها.
- فمتولیزیک (Femto-LASIK): شبیه لیزیک اما فلپ با لیزر فمتوثانیه ایجاد میشود؛ دقت بالاتر در ساخت فلپ، برای مواردی که ظرافت بیشتر مهم است.
- پی آر کی (PRK): برداشتن اپیتلیوم سطحی قرنیه و اعمال لیزر روی سطح؛ برای برخی قرنیههای نازک مناسبتر است، دوران نقاهت طولانیتر دارد.
- ترنس PRK: اپیتلیوم با خود لیزر برداشته میشود؛ از نظر احساس بیمار در حین عمل راحتتر و از نظر نقاهت شبیه PRK کلاسیک است.
این روشها برای هر دو گروه نزدیکبین و دوربین قابل استفادهاند، اما نوع عیب انکساری روی طراحی الگوی لیزر و انتظارات بعد از عمل تأثیر میگذارد.
تفاوت طراحی لیزر در نزدیکبینی و دوربینی
لیزر فقط «شدت» عیب را کم نمیکند؛ بلکه نقشه دقیق قرنیه را تغییر میدهد. تفاوتهای مهمی بین طراحی درمان نزدیکبینی و دوربینی وجود دارد:
- در نزدیکبینی، معمولاً مرکز قرنیه کمی تراشیده میشود و حاشیه آن نسبتاً دستنخوردهتر میماند.
- در دوربینی، برعکس، بیشتر روی حاشیه قرنیه کار میشود تا مرکز «برآمدهتر» شود.
به همین دلیل، لیزر برای دوربینی حساستر به اندازه مردمک و کیفیت اپتیکی است و ممکن است تنظیمات دقیقتری نیاز داشته باشد. این موضوع در انتخاب روش (مثلاً فمتولیزیک یا پروفایلهای درمانی خاص) نقش مهمی دارد.
مقایسه کلی نتیجه جراحی در نزدیکبینی و دوربینی
| جنبه | نتیجه معمول در نزدیکبینی | نتیجه معمول در دوربینی |
| سرعت شفاف شدن دید | اغلب سریعتر، چند روز تا چند هفته | گاهی کمی کندتر، چند هفته تا چند ماه |
| پایداری درازمدت | در بسیاری بیماران پایدار و قابلپیشبینی | احتمال رگرسیون (بازگشت خفیف نمره) کمی بیشتر است |
| رضایت از دید دور | معمولاً بسیار خوب، مخصوصاً در نمرههای متوسط | بسته به شدت دوربینی و سن، متغیرتر است |
| رضایت از دید نزدیک | در سنین پایین خوب؛ با پیرچشمی ممکن است عینک مطالعه لازم شود | در سنین بالاتر بهبود خستگی چشم در مطالعه، ولی باز هم پیرچشمی نقش دارد |
این تفاوتها به این معنا نیست که یکی خوب و دیگری بد است؛ بلکه نشان میدهند که انتظارات و پیشبینیها باید برای نزدیکبینی و دوربینی کمی متفاوت تنظیم شود.
نتایج حذف عینک در نزدیکبینی؛ مزایا و محدودیتها
بیماران نزدیکبین معمولاً سالها عادت کردهاند برای دیدن تابلوها، رانندگی، ورزش و حتی چهرهها به عینک وابسته باشند. بعد از عمل، بزرگترین تغییر مثبت برای آنها آزادی دید دور بدون عینک است.
چه مواردی در نزدیکبینی معمولاً بهتر جواب میگیرند؟
- نمرههای خفیف تا متوسط نزدیکبینی، با قرنیه سالم و ضخامت مناسب.
- نزدیکبینی پایدار در چند سال گذشته، بدون افزایش سریع شماره.
- عدم وجود قوز قرنیه یا قرنیه مشکوک در توپوگرافی.
در چنین شرایطی، با روشهایی مانند فمتولیزیک یا PRK، اغلب بیماران بعد از سپری شدن دوران نقاهت، به دید دور نزدیک به ۱۰/۱۰ یا حد قابلقبول بدون عینک میرسند. چشمپزشکی مانند دکتر سینا شیرزاد که در این عملها تجربه دارد، با توجه به نمره و ضخامت قرنیه، حاشیه ایمنی را طوری تنظیم میکند که هم دید خوب باشد و هم قرنیه در درازمدت پایدار بماند.
نقاطی که باید در نزدیکبینی به آن توجه کرد
- در نمرههای خیلی بالا، ممکن است کمی نمره باقی بماند یا نیاز به عینک خفیف باشد.
- در دهه ۴۰ به بعد، حتی اگر دید دور خوب باشد، پیرچشمی میتواند نیاز به عینک مطالعه ایجاد کند.
- خشکی چشم بعد از عمل، بهخصوص در کار طولانی با کامپیوتر، باید مدیریت شود.
نتایج حذف عینک در دوربینی؛ چه تفاوتی با نزدیکبینی دارد؟
بیماران دوربین بیشتر از اینکه از «تار دیدن دور» شکایت کنند، از خستگی چشم هنگام مطالعه، کار با موبایل، کار اداری طولانی یا سردرد در پایان روز ناراحت هستند. آنها معمولاً سن بالاتری نسبت به نزدیکبینها دارند و همزمان با دوربینی، نشانههای پیرچشمی هم در حال ظاهر شدن است.
چرا طراحی جراحی در دوربینی حساستر است؟
- برای اصلاح دوربینی، لازم است قرنیه در مرکز «قدرت بیشتری پیدا کند»؛ این کار به دقت بالایی نیاز دارد.
- حلقههای بیرونی قرنیه بیشتر درگیر میشوند و این موضوع میتواند روی کیفیت دید در نور کم تأثیر بگذارد.
- در دوربینیهای بالا یا همراه با آستیگمات شدید، احتمال رگرسیون کمی بیشتر است.
نتیجه عمل در دوربینی میتواند بسیار رضایتبخش باشد، اما معمولاً پزشک در مشاوره تأکید میکند که:
- فرآیند رسیدن به دید پایدار ممکن است کمی طولانیتر از نزدیکبینی باشد،
- در سنین بالای ۴۰ سال، ممکن است برای کارهای نزدیک همچنان عینک مطالعه نیاز باشد.
مقایسه تجربه بیماران نزدیکبین و دوربین بعد از عمل
اگر هر دو گروه عمل مشابهی (مثلاً فمتولیزیک) انجام دهند، تجربه آنها در روزها و ماههای بعد از عمل میتواند از چند جهت متفاوت باشد:
- سرعت رضایت: نزدیکبینها اغلب خیلی زود از دید دور بدون عینک لذت میبرند، دوربینها گاهی چند هفته تا چند ماه بعد حس میکنند دیدشان «جا افتاده» است.
- نوع شکایت: نزدیکبین ممکن است بگوید «دور را هنوز کامل ۱۰/۱۰ نمیبینم»، دوربین میگوید «برای موبایل یا مطالعه هنوز کمی اذیت میشوم».
- نقش سن: چون دوربینی شدید اغلب در افراد مسنتر دیده میشود، تأثیر پیرچشمی روی نتیجه ذهنی آنها بیشتر است.
این تفاوتها دلیل مهمی است که در جلسه مشاوره، چشمپزشک باید جداگانه برای نزدیکبینی و دوربینی درباره نتایج صحبت کند؛ نه با یک توضیح کلی برای همه.
نقش سن در تفاوت نتایج نزدیکبینی و دوربینی
سن، یکی از فاکتورهای کلیدی تفاوت نتایج است. بهطور خلاصه:
- بیشتر مردم با نزدیکبینی در نوجوانی و جوانی مراجعه میکنند؛ در این سن، چشم قدرت تطابق خوبی دارد و بعد از عمل، عصرها برای دید نزدیک هم معمولاً مشکلی ندارند.
- بسیاری از بیماران دوربین در دهه ۳۰ و ۴۰ به بعد مراجعه میکنند؛ یعنی زمانی که خودِ چشم به سمت پیرچشمی میرود.
نتیجه اینکه:
- در نزدیکبینی، تمرکز اصلی روی دید دور است و دید نزدیک تا مدتها خوب میماند.
- در دوربینی، حتی بعد از اصلاح دید دور، ممکن است برای کارهای نزدیک همچنان نیاز به عینک مطالعه وجود داشته باشد.
چشمپزشکی که با این تفاوتها آشناست، مانند دکتر سینا شیرزاد که در معاینات از تستهای کامل قرنیه و بررسی سن و سبک زندگی استفاده میکند، میتواند برنامهای واقعبینانه و شخصیسازیشده برای هر بیمار طراحی کند.
نقش ضخامت و شکل قرنیه در انتخاب روش برای نزدیکبینی و دوربینی
قرنیه، بوم نقاشی جراح است؛ هرچه ضخامت و شکل آن بهتر باشد، آزادی عمل بیشتری برای اصلاح عیب وجود دارد. اما شرایط نزدیکبین و دوربین همیشه شبیه هم نیست:
- در نزدیکبینیهای بالا، برای اصلاح کامل نمره، نیاز است مقدار بیشتری از بافت قرنیه تراشیده شود؛ پس ضخامت اولیه قرنیه اهمیت زیادی دارد.
- در دوربینی، شکل قرنیه و نحوه توزیع انحنا بیش از ضخامت بهتنهایی اهمیت دارد، چون الگوی تراش متفاوت است.
در برخی بیماران، برای حفظ ایمنی بلندمدت، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد:
- بهجای لیزیک، از PRK یا ترنس PRK استفاده کند،
- یا به جای اصلاح ۱۰۰٪ نمره، باقیمانده خفیفی را برای حفظ قرنیه باقی بگذارد.
این تصمیمها معمولاً بعد از بررسی توپوگرافی و پاخیمتری و گفتوگوی دقیق با بیمار گرفته میشود؛ روندی که در مراکزی مانند کلینیک نوید دیدگان در مشهد بهصورت روتین انجام میشود.
انتظارات واقعبینانه؛ کلید رضایت در هر دو گروه
چه نزدیکبین باشید و چه دوربین، داشتن انتظار درست از نتیجه عمل، تقریباً به اندازه دقت لیزر مهم است. چند نکته کلیدی:
- هدف، «بهترین دید ممکن برای چشم شما» است، نه لزوماً یک عدد ایدهآل برای همه.
- در بعضی شرایط، ممکن است پزشک عمداً تصمیم بگیرد بخشی از نمره را اصلاح نکند تا حاشیه ایمنی قرنیه حفظ شود.
- پیرچشمی قانون طبیعت است؛ هیچ عمل حذف عینک، روند پیرچشمی را متوقف نمیکند.
به همین خاطر، در جلسه مشاوره، بسیاری از چشمپزشکان مانند دکتر سینا شیرزاد، علاوه بر بررسی عددی نمره، درباره شغل، عادتهای بصری و سبک زندگی شما هم سوال میپرسند تا بدانند از دید جدید خود چه میخواهید.
مثالهایی از تفاوت نتایج در نزدیکبینی و دوربینی
برای درک بهتر موضوع، دو سناریو فرضی را تصور کنید:
- فرد الف: ۲۷ ساله، نزدیکبین با نمره -۳ در هر دو چشم، قرنیه سالم و ضخیم، بدون آستیگمات شدید.
- فرد ب: ۴۶ ساله، دوربین با نمره +۳ همراه آستیگمات خفیف، با علائم خستگی چشم هنگام مطالعه.
بعد از عمل:
- فرد الف احتمالاً طی چند روز تا چند هفته به دید دور عالی بدون عینک میرسد و برای دید نزدیک هم فعلاً مشکلی ندارد.
- فرد ب ممکن است برای دید دور و میانه (مثلاً صفحه کامپیوتر) بهبود خوبی ببیند، اما برای مطالعه ریزخط تا حدی به عینک نزدیک نیاز داشته باشد، بهخصوص با پیشرفت پیرچشمی.
هر دو عمل میتوانند «موفق» باشند، اما تعریف موفقیت و حس رضایت آنها یکسان نیست؛ به همین دلیل است که توضیح قبل از عمل ضروری است.
دوران نقاهت؛ آیا برای نزدیکبینی و دوربینی فرق میکند؟
اگر نوع عمل یکسان باشد (مثلاً هر دو فمتولیزیک باشند)، اصول کلی دوران نقاهت شبیه است؛ اما در دوربینیهای بالاتر، گاهی زمان رسیدن به دید پایدار کمی طولانیتر میشود. در روشهای سطحی مثل PRK و ترنس PRK، هر دو گروه چند روز اول درد و سوزش بیشتری دارند و سپس دیدشان بهتدریج بهتر میشود.
چیزی که در عمل اهمیت دارد، حضور در ویزیتهای کنترل و استفاده دقیق از قطرههاست. برنامهریزی این ویزیتها معمولاً بهصورت مرحلهای انجام میشود و در آن، پزشک روند بهبود نزدیکبین و دوربین را بهصورت جداگانه ارزیابی میکند.
کی باید به فکر عمل حذف عینک برای نزدیکبینی یا دوربینی باشید؟
در هر دو عیب انکساری، چند شرط پایه تقریباً مشترک است:
- نمره چشم طی یک تا دو سال اخیر نسبتاً ثابت بوده باشد.
- قرنیه ضخامت و شکل مناسبی داشته باشد.
- بیماری فعال سطح چشم یا مشکلات شدید شبکیه وجود نداشته باشد.
- بیماریهای عمومی کنترلنشده (مثل دیابت شدید یا بیماری خودایمنی فعال) مانع جدی نباشند.
پس از این مرحله است که نگاه پزشک تغییر میکند و برای نزدیکبینی و دوربینی، سناریوهای جداگانه طراحی میکند؛ چه از لحاظ نوع عمل، چه شدت اصلاح و چه پیشبینی نتیجه.
جمعبندی
حذف عینک برای نزدیکبینی و دوربینی از نظر تکنولوژی، روی یک اصول مشترک سوار است، اما از نظر مسیر و نتیجه، دو داستان متفاوتاند. نزدیکبین معمولاً بهدنبال دید دور بدون عینک و آزادی در رانندگی و ورزش است؛ دوربین بیش از همه از کاهش خستگی چشم و واضحتر شدن دید نزدیک و میانه لذت میبرد. تفاوت در طراحی لیزر، سرعت بهبود، پایداری و نقش سن باعث میشود که نتایج این دو گروه را نتوان با یک خطکش واحد اندازه گرفت.
اگر شما هم دچار نزدیکبینی یا دوربینی هستید و سالهاست بین عینک، لنز و عمل جراحی مردد ماندهاید، منطقیترین قدم این است که وضعیت چشم خود را در قالب یک معاینه و مشاوره تخصصی بسنجید. در مشهد میتوانید برای این کار به دکتر سینا شیرزاد، چشمپزشک با تجربه در لیزیک، فمتولیزیک، پی آر کی، ترنس پی آر کی و جراحیهای دیگر چشم از جمله کاتاراکت و بلفاروپلاستی مراجعه کنید.
با دریافت نوبت اینترنتی و هماهنگی با مطب در مشهد، ملاصدرای ۹، کلینیک نوید دیدگان و تماس با شماره 09155557721 میتوانید زمان ویزیت خود را تنظیم کنید، معاینات تخصصی قرنیه انجام دهید و بر اساس تفاوتهای واقعی بین نزدیکبینی و دوربینی، مناسبترین تصمیم را برای حذف عینک بگیرید؛ تصمیمی که نه بر اساس اسطورهها، بلکه بر پایه واقعیتهای علمی و شرایط شخصی چشم شما گرفته میشود.
