ترنس پیآرکی یا TransPRK یکی از روشهای بهروز لیزر سطحی برای حذف عینک است که در آن، اپیتلیوم و لایههای سطحی قرنیه در یک مرحله کاملاً لیزری تراش داده میشود. این روش در گروه جراحیهای بدون فلپ قرار میگیرد و بهعنوان نسخه پیشرفتهتر PRK کلاسیک شناخته میشود. تا سال ۱۴۰۴، ترنس پیآرکی در کنار PRK و اسمایل (SMILE) به یکی از گزینههای مهم برای اصلاح نزدیکبینی، دوربینی و آستیگماتیسم تبدیل شده است؛ بهویژه برای بیمارانی که در شهرهایی مثل مشهد بهدنبال حفظ استحکام قرنیه و کاهش ریسک عوارض فلپ هستند.
بسیاری از متقاضیان عمل لیزر چشم در مشهد در جلسات مشاوره، هنگام گفتگو با چشمپزشک خود، این پرسش را مطرح میکنند که ترنس پیآرکی دقیقاً چه تفاوتی با PRK و اسمایل دارد و در سال ۱۴۰۴ کدام روش برای آنها علمیتر و منطقیتر است. پاسخ به این سؤالها تنها با شناخت سازوکار هر روش، مزایا و محدودیتهای نسبی آنها و در نظر گرفتن شرایط فردی چشم (ضخامت قرنیه، نقشه سطحی، خشکی چشم و سبک زندگی) امکانپذیر است. در ادامه، ترنس پیآرکی را بهصورت مرحلهبهمرحله توضیح میدهیم و سپس آن را با PRK و اسمایل مقایسه میکنیم تا دید شفافتری برای تصمیمگیری داشته باشید.
ترنس پیآرکی (TransPRK) چیست؟ لیزر سطحی یکمرحلهای
در PRK کلاسیک، ابتدا اپیتلیوم قرنیه بهصورت مکانیکی یا با کمک الکل برداشته میشود و سپس لیزر روی لایههای زیرین قرنیه تابانده میشود. در ترنس پیآرکی، این دو مرحله در قالب یک ابلیشن لیزری انجام میشود؛ یعنی همان لیزر که شماره چشم را اصلاح میکند، ابتدا اپیتلیوم را برمیدارد و سپس استرومای سطحی را تراش میدهد. به همین دلیل، این روش یک تکنیک بدون تماس محسوب میشود.
به زبان ساده، در ترنس پیآرکی:
- اپیتلیوم با استفاده از پروفایل از پیش طراحیشده لیزر برداشته میشود، نه با ابزار دستی.
- عمق برداشت اپیتلیوم و استروما بر اساس ضخامت قرنیه و شماره چشم تنظیم میشود.
- ناحیه برداشت اپیتلیوم و ناحیه اصلاح شماره، روی هم منطبق طراحی میشوند تا سطح یکنواختتری ایجاد شود.
مطالعات سالهای اخیر نشان دادهاند که این تکنیک میتواند زمان عمل را کوتاهتر، روند ترمیم اپیتلیوم را سریعتر و شدت درد روزهای اول را نسبت به PRK کلاسیک کمی کاهش دهد، در حالی که از نظر دقت اصلاح شماره و ایمنی، نتایج کاملاً قابل قیاسی ارائه میکند.
مروری کوتاه بر PRK کلاسیک و اسمایل (SMILE)
PRK کلاسیک؛ نسل قدیمی اما همچنان معتبر
در PRK کلاسیک، اپیتلیوم قرنیه بهصورت دستی (برس یا کاردک) یا با الکل برداشته میشود و سپس لیزر اگزایمر لایههای سطحی استرومای قرنیه را تراش میدهد. این روش:
- برای سالها استاندارد طلایی جراحی سطحی بوده و هنوز در بسیاری از موارد انتخابی ایمن و مؤثر است.
- بهدلیل نبود فلپ، استحکام قرنیه را بهتر از روشهای فلپدار حفظ میکند.
- در عین حال با درد بیشتر در روزهای اول، دوره نقاهت طولانیتر و احتمال هیز (کدورت سطحی) همراه است.
اسمایل (SMILE)؛ برش کوچک در عمق قرنیه
اسمایل یک روش لیزری در عمق قرنیه است که در آن با لیزر فمتوثانیه، یک لنزک کوچک در استروما ایجاد و سپس از طریق برش کوچکی خارج میشود. در این روش:
- فلپ کلاسیک ایجاد نمیشود و سطح قرنیه تقریباً دستنخورده باقی میماند.
- درد معمولاً خفیف است و دید در چند روز اول به سطح قابل استفاده برای کار و رانندگی میرسد.
- از نظر بیومکانیک و خشکی چشم، در بسیاری از بیماران نسبت به برخی روشهای دیگر وضعیت مطلوبی نشان داده است.
با این مقدمه، میتوان جایگاه ترنس پیآرکی را در کنار این دو روش بهتر درک کرد: یک جراحی سطحی بدون فلپ و بدون تماس که تلاش میکند بخشی از ناراحتیهای PRK را کاهش دهد، در حالی که ساختار قرنیه را مشابه آن حفظ میکند.
مقایسه ترنس پیآرکی، PRK و اسمایل؛ نگاه کلی
جدول زیر، سه روش را از نظر نوع عمل، درد، دوره نقاهت و محل لیزر در یک نگاه خلاصه میکند:
| روش | نوع جراحی | محل ابلیشن/برش | درد روزهای اول | سرعت بازگشت دید |
| PRK کلاسیک | لیزر سطحی | برداشت دستی/الکلی اپیتلیوم + ابلیشن سطحی استروما | نسبتاً زیاد در ۲ تا ۳ روز اول | چند روز تا چند هفته |
| ترنس پیآرکی (TransPRK) | لیزر سطحی بدون تماس | برداشت لیزری اپیتلیوم و استروما در یک مرحله | کمتر از PRK کلاسیک، اما هنوز قابل توجه | اغلب کمی سریعتر از PRK کلاسیک |
| اسمایل (SMILE) | جراحی عمقی با برش کوچک | ایجاد لنزک در عمق استروما + خروج از برش کوچک | خفیف | معمولاً طی چند روز اول |
بر اساس این مقایسه، در حالی که اسمایل از نظر راحتی اولیه و سرعت بازگشت دید در بسیاری از بیماران تجربه راحتتری ایجاد میکند، ترنس پیآرکی برای قرنیههای نازکتر یا افرادی که مایل به جراحی سطحی هستند، میتواند گزینه متعادلتری بین ایمنی و راحتی باشد.
مراحل ترنس پیآرکی از معاینه تا ترمیم در سال ۱۴۰۴
۱. معاینه و انتخاب کاندید مناسب
اولین مرحله، معاینه دقیق توسط چشمپزشک است. در این مرحله:
- شماره چشم (اسفر، سیلندر و آکسیس) در چند نوبت اندازهگیری میشود.
- توپوگرافی و توماگرافی قرنیه برای بررسی شکل، ضخامت و احتمال کراتوکونوس انجام میشود.
- وضعیت اشک، پلکها و سطح چشم از نظر خشکی یا التهاب بررسی میشود.
- سوابق بیماریهای عمومی (دیابت، روماتیسم، تیروئید و…) و داروهای مصرفی ثبت میشود.
در شهرهایی مثل مشهد که کار با رایانه و هوای نسبتاً خشک شایع است، توجه به خشکی چشم و کیفیت اشک اهمیت بیشتری دارد. در این مرحله ممکن است چشمپزشک، بهویژه اگر در مراکز پرتردد مشهد مثل ملاصدرای ۹ کلنیک نوید دیدگان فعالیت کند، تصمیم بگیرد قبل از هر جراحی، خشکی و التهاب سطح چشم را کنترل کرده و سپس درباره ترنس پیآرکی، PRK یا اسمایل تصمیم بگیرد.
۲. روز عمل؛ لیزر سطحی یکمرحلهای
در روز عمل، بیمار معمولاً چند ساعت در مرکز میماند اما خود عمل چند دقیقه بیشتر طول نمیکشد. بهطور معمول:
- پس از ضدعفونی پلکها و اطراف چشم، قطرههای بیحسی سطحی استفاده میشوند.
- با وسیلهای به نام اسپکولوم، پلکها باز نگه داشته میشوند تا چشم بسته نشود.
- بیمار به نقطهای نوری روی دستگاه نگاه میکند و سیستم ردیاب حرکتی، حرکات کوچک چشم را اصلاح میکند.
در مرحله اصلی:
- ابتدا لیزر، اپیتلیوم را طبق پروفایل مشخص برمیدارد.
- بلافاصله، همان لیزر وارد مرحله ابلیشن استروما میشود و شماره چشم را اصلاح میکند.
- در پایان، یک لنز تماسی پانسمانی روی قرنیه قرار داده میشود تا سطح در حال ترمیم محافظت شود.
این روند، بدون تماس ابزار مکانیکی با قرنیه انجام میشود و به همین دلیل، ریسک برخی آسیبهای سطحی و التهاب ناهمگن کاهش مییابد.
۳. دوره پس از عمل؛ درد، تاری و ترمیم اپیتلیوم
در روزهای اول، بیمار باید انتظار علائمی مثل سوزش، اشکریزش، حساسیت به نور و تاری دید را داشته باشد. شدت و مدت این علائم در افراد مختلف متفاوت است، اما در بسیاری از مطالعات، میانگین شدت درد و طول دوره ناراحتی در ترنس پیآرکی کمتر از PRK کلاسیک گزارش شده است. قطرههای آنتیبیوتیک، استروئید و اشک مصنوعی طبق نسخه استفاده میشوند و معمولاً لنز پانسمانی بعد از ترمیم اپیتلیوم (چند روز) برداشته میشود.
برای درک بهتر روند طبیعی ترمیم، جدول زیر بهصورت تقریبی بازههای زمانی معمول و نشانههای هشدار را نشان میدهد:
| بازه زمانی | علائم قابل انتظار | موارد هشدار |
| روز ۱ تا ۳ | درد و سوزش، اشکریزش، حساسیت شدید به نور، تاری دید | درد بسیار شدید، کاهش ناگهانی دید، ترشح چرکی، قرمزی رو به افزایش |
| روز ۴ تا ۷ | کاهش تدریجی درد، بهبود نسبی دید، اما همچنان نوساندار | عدم کاهش درد، احساس لکه ثابت در میدان دید، تشدید قرمزی |
| هفته ۲ تا ۴ | دید کافی برای کارهای روزمره، خستگی و نوسان دید هنگام کار طولانی با صفحهنمایش | تاری پیشرونده، هالههای شدید جدید، درد نوظهور |
| ماه ۲ تا ۶ | ثبات تدریجی شماره، کاهش هالهها، راحتی بیشتر در کار طولانی | تداوم تاری آزاردهنده، هیز واضح قرنیه، محدودیت جدی دید شب |
این جدول یک الگوی کلی است و تفسیر دقیق وضعیت هر بیمار باید توسط چشمپزشک او انجام شود.
مزایا و معایب ترنس پیآرکی نسبت به PRK و اسمایل
مزایای ترنس پیآرکی
- بدون تماس مکانیکی: اپیتلیوم با لیزر برداشته میشود و نیاز به برس یا الکل حذف میشود؛ این موضوع میتواند التهاب سطحی را کاهش دهد.
- ترمیم یکنواختتر اپیتلیوم: برداشتن برنامهریزیشده اپیتلیوم میتواند سطح نهایی قرنیه را منظمتر کند.
- درد کمتر نسبت به PRK کلاسیک: در بسیاری از بیماران، شدت درد و مدت آن در چند روز اول کمتر گزارش میشود.
- حفظ استحکام قرنیه: مانند سایر روشهای سطحی، فلپ ایجاد نمیشود و ساختار قرنیه نسبتاً خوب حفظ میگردد.
محدودیتها و چالشها
- درد و ناراحتی اولیه همچنان وجود دارد و نسبت به اسمایل بیشتر است.
- بازگشت دید نسبت به اسمایل کندتر است و ممکن است چند هفته تا چند ماه نوسان دید وجود داشته باشد.
- احتمال هیز و پسرفت شماره در شمارههای بالا وجود دارد و نیاز به پایبندی دقیق به درمان دارویی دارد.
- نتایج وابسته به کیفیت دستگاه لیزر، الگوریتم نرمافزار و تجربه جراح است.
در چه شرایطی ترنس پیآرکی انتخاب خوبی است؟
بر اساس دادههای علمی تا سال ۱۴۰۴، میتوان چند سناریوی کلی را برای کمک به تصمیمگیری ترسیم کرد. البته هر تصمیم نهایی باید بر اساس معاینه فردی گرفته شود.
| وضعیت بیمار | روشهای معمولاً مطرح | توضیح |
| قرنیه نسبتاً نازک، شماره متوسط نزدیکبینی | ترنس پیآرکی / PRK | حذف فلپ و حفظ بافت استرومال اولویت دارد؛ ترنس پیآرکی ناراحتی اولیه را کمتر میکند. |
| ورزشکار برخوردی (رزمی، فوتبال، بسکتبال) | ترنس پیآرکی / اسمایل | فلپ ایجاد نمیشود و ریسک جابهجایی فلپ در ضربه از بین میرود. |
| خشکی چشم قابل توجه ولی قابل کنترل | اسمایل در صورت امکان / ترنس پیآرکی با مراقبت ویژه | در صورت انجام ترنس پیآرکی، مدیریت دقیق خشکی قبل و بعد از عمل ضروری است. |
| آستیگماتیسم نامنظم خفیف، قرنیه پایدار | ترنس پیآرکی آبرهیشنمحور | امکان اصلاح بخشی از نامنظمیها با پروفایل سطحی ویژه وجود دارد. |
| نیاز به بازگشت بسیار سریع دید | اسمایل / روشهای فلپدار در صورت نبود منع | ترنس پیآرکی با وجود مزایا، دوره نقاهت طولانیتری نسبت به اسمایل دارد. |
این سناریوها تنها جهت درک بهتر موضوع است و جایگزین تصمیمگیری پزشکی فردمحور نمیشود.
ترنس پیآرکی در مشهد؛ اهمیت تجربه جراح
در شهری مثل مشهد که امکانات پیشرفته لیزر چشم در چند مرکز اصلی متمرکز شده است، تفاوت نتیجه بیماران بیشتر به دقت معاینه قبل از عمل، انتخاب صحیح روش و پیگیری منظم بعد از عمل وابسته است تا صرفاً نام تکنیک. جراحی که بهطور فعال با هر سه روش PRK، ترنس پیآرکی و اسمایل کار میکند، میتواند از دادههای توپوگرافی، ضخامت قرنیه، سبک زندگی و توقعات بینایی بیمار استفاده کند و تصمیم دقیقتری بگیرد.
برای مثال، ممکن است در یک بیمار جوان با قرنیه نسبتاً نازک، نزدیکبینی متوسط و فعالیت ورزشی بالا، ترنس پیآرکی در مقایسه با اسمایل یا PRK کلاسیک از نظر تعادل بین ایمنی و کیفیت دید در اولویت قرار گیرد، در حالی که در بیمار دیگری با قرنیه ضخیمتر و شغل حساس به بازگشت سریع دید، اسمایل انتخاب منطقیتری باشد. در چنین شرایطی، مشاوره حضوری با چشمپزشک و طرح پرسشهای دقیق، از مهمترین بخشهای پروسه تصمیمگیری است؛ بسیاری از بیماران در مشهد برای این منظور از نوبتگیری آنلاین و هماهنگی با دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد استفاده میکنند و در صورت نیاز، از طریق شماره 09155557721 با پذیرش برای تنظیم زمان مراجعه تماس میگیرند.
جمعبندی: ترنس پیآرکی در کنار PRK و اسمایل در سال ۱۴۰۴
ترنس پیآرکی را میتوان حلقه ارتباطی بین سادگی و سابقه طولانی PRK کلاسیک و راحتی بیشتر روشهایی مثل اسمایل دانست. این روش:
- مانند PRK یک جراحی سطحی بدون فلپ است و ساختار قرنیه را بهخوبی حفظ میکند.
- با تکنیک بدون تماس و برداشت لیزری اپیتلیوم، در بسیاری از بیماران درد کمتر و ترمیم سریعتری در مقایسه با PRK کلاسیک فراهم میکند.
- از نظر سرعت بازگشت دید و راحتی اولیه، در بیشتر بیماران هنوز عقبتر از اسمایل قرار میگیرد، اما در قرنیههای نازکتر یا سبک زندگی پرخطر برای فلپ، گزینهای جدی و قابل دفاع است.
در نهایت، بهترین روش برای هر فرد در سال ۱۴۰۴ نه نام ترنس پیآرکی، نه PRK و نه اسمایل بهتنهایی است؛ بهترین روش، روشی است که بعد از معاینه کامل، بر اساس نقشه قرنیه، وضعیت سلامت عمومی، سبک زندگی و انتظارات بینایی شما توسط چشمپزشک انتخاب شود. آگاهی از تفاوتها و پرسیدن سؤالهای درست در جلسه مشاوره، مهمترین قدم برای رسیدن به تصمیمی است که سالها بعد هم از آن رضایت داشته باشید.
هشدار مهم: مطالب این مقاله با هدف افزایش آگاهی عمومی تدوین شده است و بههیچوجه جایگزین معاینه حضوری و توصیههای اختصاصی چشمپزشک نیست. برای هرگونه تصمیم درباره جراحی، تغییر یا قطع داروها و تفسیر علائم، حتماً با پزشک معالج خود مشورت کنید.
