ترنس PRK یا ترنس پیآرکی (TransPRK) نسل جدیدی از جراحیهای سطحی حذف عینک است که در آن، کل فرآیند برداشت اپیتلیوم و اصلاح شماره چشم بهصورت یکمرحلهای و تماملیزری انجام میشود. در این روش، هیچگونه تماس ابزار مکانیکی با سطح قرنیه وجود ندارد و به همین دلیل از آن با عنوان «روش بدون تماس» یا No-Touch نیز یاد میشود. برای افرادی که در مشهد به دنبال حذف عینک با استفاده از لیزرهای پیشرفته و در عین حال حفظ استحکام قرنیه هستند، ترنس PRK یکی از گزینههای مهم محسوب میشود.
این روش از خانواده جراحیهای سطحی مانند PRK است، اما تفاوت اصلی آن در نحوه برداشت اپیتلیوم است؛ یعنی همان لایه سطحی قرنیه که باید قبل از تابش لیزر برداشته شود. همین تفاوت باعث شده است که در مطالعات مختلف، ترنس PRK از نظر کاهش نسبی درد، ترمیم سریعتر اپیتلیوم و یکنواختی سطح قرنیه بعد از عمل، نتایج قابل توجهی نشان دهد. در شهر مشهد، انتخاب مرکز مجهز و چشمپزشک آشنا با جزئیات این تکنیک، مانند دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد، نقش مهمی در کیفیت نهایی دید و رضایت بیمار دارد.
ترنس PRK چیست و چه تفاوتی با PRK کلاسیک دارد؟
در PRK کلاسیک، اپیتلیوم قرنیه معمولاً با یک برس، اسفنج آغشته به الکل یا ابزارهای مشابه برداشته میشود و سپس لیزر اگزایمر شکل قرنیه را تغییر میدهد. در ترنس PRK، همان لیزر که برای اصلاح شماره استفاده میشود، ابتدا بهطور دقیق اپیتلیوم را برمیدارد و سپس بدون وقفه وارد مرحله اصلاح شماره میشود. بنابراین:
- اپیتلیوم بهصورت کاملاً لیزری و یکنواخت برداشته میشود.
- نیازی به استفاده از الکل یا ابزار مکانیکی برای تراش قرنیه نیست.
- ناحیه برداشت اپیتلیوم دقیقاً با ناحیه ابلیشن (محل تابش لیزر اصلاحی) منطبق میشود.
از نظر علمی، این ویژگی میتواند به ترمیم سطحی منظمتر، کاهش التهاب و در نتیجه کاهش نسبی درد و بهبود سریعتر سطح قرنیه منجر شود؛ هرچند که بیمار همچنان باید انتظار چند روز سوزش، اشکریزش و تاری دید را داشته باشد.
ترنس PRK در مشهد؛ نقش تکنولوژی و تجربه جراح
در شهری مانند مشهد که آبوهوای خشکتری نسبت به برخی مناطق دیگر کشور دارد، وضعیت سطح چشم، خشکی و کیفیت اشک اهمیت بیشتری پیدا میکند. در چنین شرایطی، تکنیکهای سطحی مانند ترنس PRK که بدون فلپ هستند، در صورت انتخاب درست بیمار و تنظیم صحیح درمان، میتوانند تعادل مناسبی بین ایمنی و کیفیت دید ایجاد کنند.
ترنس PRK نیازمند دستگاههای لیزر نسل جدید با قابلیت طراحی پروفایل اپیتلیوم و اجرای یکمرحلهای ابلیشن است. علاوه بر دستگاه، تجربه و دقت چشمپزشک در انتخاب پروفایل مناسب و تنظیم ناحیه لیزر بر اساس قطر مردمک، ضخامت قرنیه و ویژگیهای فردی بیمار اهمیت بالایی دارد. زمانی که بیماری در مشهد تصمیم میگیرد برای معاینه و عمل به دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد مراجعه کند، در واقع علاوه بر انتخاب روش، درباره کیفیت معاینه قبل از عمل و برنامهریزی دقیق مراحل جراحی نیز تصمیم میگیرد.
چه کسانی کاندید مناسب ترنس PRK هستند؟
انتخاب کاندید مناسب، مهمترین قدم برای موفقیت هر عمل لیزری از جمله ترنس PRK است. تصمیم نهایی باید بر اساس معاینه کامل، توپوگرافی و توماگرافی قرنیه، اندازه مردمک و بررسی وضعیت سطح چشم گرفته شود، اما بهطور کلی، ویژگیهای زیر به نفع انتخاب ترنس PRK هستند:
- ضخامت قرنیه در محدودهای که برای روشهای فلپدار (مانند فمتولیزیک) حاشیه ایمنی کافی نمیدهد، اما برای جراحی سطحی قابل قبول است.
- فعالیتهای ورزشی یا شغلی که ریسک ضربه مستقیم به چشم را افزایش میدهند (ورزشهای برخوردی، کارهای صنعتی و…).
- ترجیح بیمار برای استفاده از روش بدون فلپ و بدون تماس مکانیکی.
- شمارههای خفیف تا متوسط نزدیکبینی، دوربینی یا آستیگماتیسم، بسته به ارزیابی چشمپزشک.
در مقابل، وجود بیماریهای فعال سطح چشم، آلرژی شدید کنترلنشده، برخی بیماریهای خودایمنی، بارداری و شیردهی، یا قرنیههای مشکوک به اکتازی (مثلاً کراتوکونوس تحتبالینی) از جمله مواردی هستند که میتوانند مانع انجام جراحی یا نیازمند بررسیهای بسیار دقیقتر باشند.
جدول خلاصه کاندیدهای مناسب و نامناسب برای ترنس PRK
| گروه | ویژگیها | توضیح |
| کاندیدهای مناسب | قرنیه نسبتاً نازک، ورزشکاران برخوردی، عدم تمایل به فلپ | ترنس PRK بهدلیل نبود فلپ، برای حفظ استحکام قرنیه و کاهش ریسک ضربهای مناسبتر است. |
| کاندیدهای با احتیاط | خشکی متوسط چشم، سابقه حساسیت چشمی کنترلشده | نیازمند درمان و پایش دقیق خشکی و آلرژی قبل و بعد از عمل هستند. |
| کاندیدهای نامناسب | کراتوکونوس، عفونت فعال، بیماریهای شدید سطح چشم | در این موارد انجام ترنس PRK میتواند خطر اکتازی یا کاهش دائمی دید را افزایش دهد. |
مراحل بدون تماس ترنس PRK به زبان ساده
مراحل ترنس PRK را میتوان در سه بخش اصلی خلاصه کرد: آمادهسازی قبل از عمل، روز عمل و مراقبتهای بعد از عمل. هر کدام از این مراحل، اگر بهصورت علمی و دقیق مدیریت شوند، به کاهش عوارض و افزایش کیفیت دید کمک میکنند.
1. آمادهسازی قبل از ترنس PRK
پیش از تصمیمگیری برای ترنس PRK، معاینه کامل چشم، سنجش شماره دقیق و بررسی سابقه پزشکی عمومی ضروری است. معمولاً مراحل زیر انجام میشود:
- اندازهگیری شماره چشم در چند نوبت برای اطمینان از ثبات نسبی.
- انجام توپوگرافی و توماگرافی قرنیه برای بررسی شکل، ضخامت و احتمال کراتوکونوس.
- بررسی وضعیت اشک، پلکها و سطح چشم از نظر خشکی یا التهاب.
- گرفتن شرح حال دقیق از بیماریهای عمومی، داروهای مصرفی و سابقه آلرژی.
در صورت استفاده از لنز تماسی، معمولاً لازم است بیمار چند روز تا چند هفته قبل از عمل، لنز را کنار بگذارد تا اندازهگیریها دقیقتر انجام شود. همچنین ممکن است برخی بیماران قبل از عمل، برای بهبود سطح چشم، از قطرههای خاص یا اشک مصنوعی استفاده کنند.
2. روز عمل ترنس PRK؛ از ورود تا خروج
فرآیند روز عمل معمولاً کوتاه است، اما هماهنگی و آرامش بیمار اهمیت زیادی دارد. بهطور خلاصه:
- چشمها با قطره بیحسی سطحی بیحس میشوند؛ عمل بدون درد انجام میگیرد.
- پلکها با اسپکولوم باز نگه داشته میشوند تا تماس دست با چشم به حداقل برسد.
- دستگاه لیزر بر اساس اطلاعات قبلی تنظیم میشود؛ موقعیت چشم با سیستم ردیابی ثبت میگردد.
در این مرحله، بیمار باید به نقطه نوری دستگاه نگاه کند و در طول تابش لیزر، از حرکت ناگهانی چشم خودداری نماید؛ البته سیستمهای ردیابی جدید تا حد زیادی حرکات کوچک را جبران میکنند.
3. مرحله بدون تماس و لیزر سطحی در ترنس PRK
بخش اصلی عمل، همان جایی است که ترنس PRK را از PRK کلاسیک متمایز میکند:
- در چند ثانیه اول، لیزر، اپیتلیوم را طبق پروفایل از پیش تعیینشده برمیدارد.
- بلافاصله بعد، همان لیزر وارد مرحله ابلیشن استرومال میشود و شماره چشم را اصلاح میکند.
- هیچ ابزاری روی سطح قرنیه کشیده نمیشود و از الکل نیز استفاده نمیگردد.
تمامی این مراحل، بسته به شماره چشم و دستگاه، معمولاً در کمتر از چند ده ثانیه برای هر چشم انجام میشود. در پایان، روی قرنیه، یک لنز تماسی پانسمانی قرار داده میشود تا از سطح در حال ترمیم محافظت کرده و درد را کاهش دهد.
4. بعد از عمل؛ نقش لنز پانسمانی و قطرهها
پس از پایان عمل، بیمار ممکن است سوزش، اشکریزش و حساسیت به نور را تجربه کند؛ این علائم در ۲–۴ روز اول شدیدتر است و بهتدریج کاهش مییابد. معمولاً:
- لنز پانسمانی تا زمانی که اپیتلیوم ترمیم شود، روی چشم باقی میماند (معمولاً چند روز).
- قطرههای آنتیبیوتیک، استروئید و اشک مصنوعی طبق نسخه استفاده میشوند.
- بیمار باید از مالیدن چشم، قرار گرفتن در معرض دود و آلودگی و نور شدید پرهیز کند.
مراجعههای پیگیری در روز بعد از عمل، پایان هفته اول و سپس بر اساس صلاحدید پزشک انجام میشود تا روند ترمیم و عدد بینایی ارزیابی گردد.
دوره ترمیم ترنس PRK؛ چه چیز طبیعی است و چه چیز نه؟
شناخت روند طبیعی ترمیم، به بیمار کمک میکند که علائم معمول را از علائم هشداردهنده تفکیک کند. جدول زیر یک دید کلی از هفتههای اول تا ماههای بعد از ترنس PRK ارائه میدهد:
| فاصله زمانی | انتظارات معمول | علائم هشداردهنده |
| روز ۱ تا ۳ | درد، سوزش، اشکریزش، تاری دید، حساسیت زیاد به نور | درد بسیار شدید، کاهش ناگهانی دید، ترشح چرکی، قرمزی واضح و فزاینده |
| روز ۴ تا ۷ | کاهش تدریجی درد، بهبود نسبی دید، اما همچنان نوساندار | عدم بهبود درد، احساس لکه ثابت در دید، تشدید قرمزی |
| هفته ۲ تا ۴ | بهبود عملکردی دید برای کارهای روزمره، باقی ماندن مقداری نوسان | تاری پیشرونده، هالههای شدید و تازه، حساسیت شدید به نور |
| ماه ۲ تا ۶ | ثبات تدریجی شماره، کاهش هالهها، راحتی بیشتر در کار با رایانه | تداوم تاری قابل توجه، هیز واضح، محدودیت جدی در دید شب |
هر چند این جدول میتواند راهنمایی کلی ارائه دهد، اما هر بیمار پاسخ متفاوتی به عمل میدهد و تفسیر نهایی وضعیت، حتماً باید توسط چشمپزشک انجام شود.
مزایای اصلی ترنس PRK نسبت به PRK کلاسیک
نتایج پژوهشهای متعدد نشان میدهد که ترنس PRK از نظر ایمنی و کارایی، همتراز PRK کلاسیک است و حتی در برخی جنبهها مانند درد، زمان ترمیم اپیتلیوم و سرعت برگشت دید عملکرد بهتری دارد. مهمترین مزایا عبارتاند از:
- بدون تماس مکانیکی و بدون الکل: کاهش ترومای سطحی میتواند به التهاب کمتر و ترمیم سریعتر کمک کند.
- ترمیم یکنواختتر اپیتلیوم: پروفایل دقیق لیزر، سطحی منظمتر ایجاد میکند و میتواند کیفیت دید نهایی را بهبود دهد.
- کاهش نسبی درد: هرچند درد کاملاً حذف نمیشود، اما در بسیاری از مطالعات، شدت آن نسبت به PRK کلاسیک کمتر گزارش شده است.
- حفظ بهتر استحکام قرنیه: مانند سایر روشهای سطحی، نبود فلپ باعث میشود ساختار قرنیه نسبت به روشهای فلپدار کمتر دستخوش تغییر شود.
محدودیتها و چالشهای ترنس PRK
در کنار مزایا، ترنس PRK نیز محدودیتها و چالشهای خود را دارد که باید قبل از عمل برای بیمار روشن شود:
- دوره نقاهت و بازگشت دید، نسبت به روشهای فلپدار مانند فمتولیزیک همچنان طولانیتر است.
- خشکی چشم، هالهها و نوسان دید در هفتهها و ماههای اول ممکن است آزاردهنده باشد.
- خطر هیز و پسرفت شماره در شمارههای بالاتر همچنان وجود دارد و نیازمند پایبندی به درمان دارویی است.
- نتایج بهطور مستقیم به کیفیت دستگاه لیزر و تجربه جراح وابسته است.
به همین دلیل، توصیه میشود بیمار در جلسه مشاوره، تمام پرسشهای خود را مطرح کند و با دیدی واقعبینانه به سراغ عمل برود؛ نه با تصور «عمل بدون درد و بدون دوران نقاهت».
ترنس PRK در مشهد با محوریت تصمیمگیری آگاهانه
برای بیمارانی که در مشهد زندگی میکنند، انتخاب روش مناسب بین ترنس PRK، PRK کلاسیک و فمتولیزیک باید بر اساس شرایط واقعی چشم و سبک زندگی آنها انجام شود، نه صرفاً براساس تبلیغات یا تجربه دوستان. معاینه کامل، خواندن دقیق نتایج توپوگرافی و بررسی وضعیت سطح چشم، به چشمپزشک کمک میکند که گزینهای را پیشنهاد دهد که تعادل بهتری بین ایمنی، کیفیت دید و دوره نقاهت برقرار کند.
در این مسیر، نقش چشمپزشکی که بهصورت روزمره با عملهای سطحی و فلپدار کار میکند، بسیار پررنگ است؛ زیرا میتواند مزایا و محدودیتهای هر روش را برای شرایط خاص شما توضیح دهد. اگر قصد دارید در مشهد برای انجام لیزر سطحی و ترنس PRK اقدام کنید، مشاوره حضوری با دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد این فرصت را فراهم میکند که با تحلیل دقیق وضعیت قرنیه، سابقه پزشکی و انتظارات بیناییتان، بهترین تصمیم را بگیرید.
جمعبندی: آیا ترنس PRK انتخاب مناسبی برای شماست؟
ترنس PRK را میتوان مرحلهای تکاملی در جراحیهای سطحی دانست که تلاش میکند با حذف تماس مکانیکی و استفاده از پروفایلهای دقیق لیزر، ترکیبی از ایمنی روشهای سطحی و راحتی نسبی بیشتر را فراهم کند. برای بسیاری از بیماران با قرنیههای نسبتاً نازک، ورزشکاران و افرادی که از فلپ میترسند یا در معرض ضربه چشمی هستند، این روش میتواند یک انتخاب منطقی باشد.
با این حال، موفقیت نهایی عمل بیش از آنکه به نام روش وابسته باشد، به سه عامل اصلی بستگی دارد: انتخاب صحیح بیمار، انتخاب صحیح تکنیک و پایبندی بیمار به مراقبتهای بعد از عمل. اگر در مشهد زندگی میکنید و به فکر حذف عینک با لیزر سطحی هستید، ترنس PRK یکی از گزینههای مهم روی میز است، اما تصمیم نهایی را بهتر است بعد از معاینه کامل و گفتوگوی شفاف با چشمپزشک خود بگیرید.
تذکر مهم: توضیحات این صفحه ماهیت آموزشی دارد و جایگزین معاینه و توصیههای اختصاصی چشمپزشک نیست. درباره انتخاب روش جراحی، زمان مناسب عمل و مصرف یا قطع داروها، حتماً با پزشک معالج خود مشورت کنید.
