اختلالات خواب: بی خوابی، پرخوابی و آپنه خواب از منظر عصبی

نوروفیزیولوژی خواب و بیداری به زبان ساده

چرخه خواب و بیداری نتیجه هماهنگی سه محور اصلی است. نخست ریتم شبانه روزی که توسط هسته سوپراکیاسماتیک در هیپوتالاموس تنظیم می شود و نور از راه شبکه رتینو هیپوتالاموسی آن را همگام سازی می کند. دوم فشار خواب که با طول مدت بیداری افزایش می یابد و پس از خواب کافی تخلیه می شود. سوم شبکه های برانگیختگی و مهاری در ساقه مغز و هیپوتالاموس که تعادل بین خواب و بیداری را برقرار می کنند. نورون های اورکسین در هیپوتالاموس جانبی نقش کلیدی در پایدار نگه داشتن بیداری دارند و اختلال در این سامانه در برخی اختلالات پرخوابی مرکزی دیده می شود. انتقال دهنده های عصبی مانند گابا، گلوتامات، استیل کولین، نورآدرنالین و سروتونین در گذار بین مراحل خواب و بیداری نقش دارند. در خواب غیر رم فعالیت قشری کندتر می شود و در خواب رم الگوی الکتروفیزیولوژیک به حالت بیداری شباهت پیدا می کند اما مهار حرکتی فعال است که از حرکات شدید جلوگیری می کند. در اختلالات خواب، تغییر در یکی از این محورهای سه گانه یا در ارتباط بین آن ها موجب بروز نشانه های بالینی می شود که با محل یابی دقیق می توان مسیر تشخیصی را هدفمند کرد.

چارچوب بالینی اختلالات خواب

بی خوابی یک تشخیص بالینی است و زمانی مطرح می شود که مشکل در شروع یا تداوم خواب یا بیداری زودرس با ناراحتی یا اختلال عملکرد روزانه همراه باشد و فرصت کافی برای خواب وجود داشته باشد. پرخوابی روزانه می تواند نتیجه کم خوابی مزمن رفتاری، اختلال ریتم شبانه روزی، مصرف داروهای آرامبخش، بیماری های پزشکی شامل اختلالات تیروئید و افسردگی، یا اختلالات مرکزی مانند نارکولپسی و پرخوابی ایدیوپاتیک باشد. آپنه خواب به صورت انسدادی، مرکزی یا ترکیبی بروز می کند که نوع انسدادی شایع تر است و با خرخر، وقفه های تنفسی گزارش شده توسط همراه، بیداری های شبانه، تکرر ادرار شبانه و خواب آلودگی روزانه دیده می شود. این سه حوزه به ظاهر جدا هستند اما تماس های بالینی نشان می دهد که آپنه می تواند بی خوابی را تشدید کند و بی خوابی درمان نشده می تواند اثر مداخله های راه هوایی را کم کند. بنابراین نگاه شبکه ای و توجه همزمان به خواب شب و پیامدهای روز، رویکرد منطقی تری است.

اپیدمیولوژی و بار بیماری

اختلالات خواب از شایع ترین مشکلات سلامت هستند و با کاهش بهره وری، افزایش حوادث شغلی و رانندگی، فشار بر خانواده و هزینه های سیستم سلامت همراهند. آپنه انسدادی خواب از عوامل خطر مستقل برای فشار خون مقاوم و اختلالات ریتم قلب محسوب می شود و در برخی بیماران با افزایش خطر حوادث قلبی عروقی همراه است. بی خوابی مزمن با اختلالات خلقی و اضطرابی همراهی دارد و کیفیت زندگی را کاهش می دهد. پرخوابی مرکزی در مقایسه با بی خوابی شیوع پایین تری دارد اما به دلیل خواب آلودگی غیر قابل کنترل، بار ایمنی اجتماعی و حرفه ای قابل توجهی ایجاد می کند. پیامدهای طولانی مدت هر سه گروه شامل مشکلات شناختی و توجه، تحریک پذیری، نوسان خلق، افت کارکرد شغلی یا تحصیلی و در مواردی افزایش خطر سقوط و آسیب است. بیان این نکات به معنی ایجاد نگرانی نیست بلکه برای تأکید بر ضرورت تشخیص دقیق، درمان مرحله ای و پایش منظم است.

تظاهرهای بالینی و افتراق های کلیدی

در بی خوابی شکایت اصلی دشواری در به خواب رفتن، بیداری های مکرر یا بیداری زودرس همراه با نارضایتی از کیفیت خواب است و در روز بعد خستگی، تحریک پذیری، کاهش تمرکز و کارکرد گزارش می شود. وجود فرصت کافی برای خواب و رعایت نسبی بهداشت خواب اهمیت دارد زیرا بی خوابی ثانویه به کم خوابی ارادی طبقه بندی متفاوتی دارد. در پرخوابی مرکزی شکایت اصلی خواب آلودگی روزانه است که با مقیاس های اعتبارسنجی شده سنجیده می شود. وجود حملات خواب ناگهانی، فلج خواب و توهم های شروع خواب در نارکولپسی مطرح می شوند. در آپنه خواب نشانه های شبانه شامل خرخر با الگوی ناهماهنگ، وقفه تنفسی مشاهده شده، خفگی شبانه، بیداری های مکرر و خواب منقطع است و در روز بعد خواب آلودگی، سردرد صبحگاهی و خشکی دهان گزارش می شود. باید افتراق های مهمی را در نظر داشت از جمله بی خوابی ناشی از اضطراب یا درد مزمن، خواب آلودگی ناشی از مصرف داروهای آرامبخش یا الکل، پرخوابی به دنبال کم خوابی مزمن، و خرخر ساده بدون وقفه های تنفسی واقعی. بررسی درون زمینه ای و محل یابی عصبی علائم به کاهش خطا کمک می کند.

جدول مقایسه الگوی بالینی بی خوابی، پرخوابی و آپنه خواب

عوامل خطر و همبودها

بی خوابی با استرس مزمن، اضطراب و افسردگی، دردهای مزمن، مصرف کافئین یا نیکوتین در ساعات پایانی روز، الکل نزدیک خواب، برنامه های کاری چرخشی و بی نظمی در ساعات خواب و بیداری ارتباط دارد. پرخوابی می تواند پیامد کم خوابی رفتاری، شیفت کاری، افسردگی، اختلالات تیروئید، نارسایی کلیه یا کبد، و مصرف داروهای آرامبخش باشد. آپنه انسدادی خواب با چاقی، دور گردن بالاتر، انسداد بینی، ساختار فک کوچک تر یا عقب رفته، پرکاری لوزه ها در کودکان، و بالا رفتن سن ارتباط دارد. در اختلالات عصبی مانند سکته مغزی یا پارکینسون الگوهای خواب اغلب دچار اختلال می شود و آپنه یا بی خوابی شیوع بیشتری دارد. غربالگری فعال برای افسردگی، اضطراب، درد درمان نشده و مصرف موادی مانند الکل و داروهای خواب آور کمک می کند علت های قابل اصلاح شناسایی شوند. مدیریت این عوامل، بخشی از درمان استاندارد است و بدون توجه به آن ها موفقیت درمان های تخصصی کاهش می یابد.

مسیر تشخیص و ارزیابی اولیه

مسیر تشخیص با شرح حال هدفمند شروع می شود. برای بی خوابی و پرخوابی، نمونه برداری از روزهای هفته با دفترچه خواب و بررسی ساعت خواب و بیداری، تعداد بیداری ها، مصرف کافئین یا نیکوتین، فعالیت بدنی، و مواجهه با نور صبحگاهی تصویر روشنی از الگو فراهم می کند. برای خواب آلودگی روزانه استفاده از مقیاس اپورث روشی ساده برای سنجش شدت علائم است اما تشخیص قطعی نیست. در افراد با شک به آپنه انسدادی خواب ارزیابی همراه خواب و نشانه های تنفسی اهمیت دارد. ویزیت باید شامل معاینه راه هوایی فوقانی، فشار خون، دور گردن، و بررسی علائم نارسایی قلبی یا بیماری های عصبی باشد. فهرست کامل داروها و مکمل ها باید ثبت شود و تأثیر احتمالی آن ها بر خواب ارزیابی گردد.

آزمایش های کمکی بر اساس اندیکاسیون انتخاب می شوند. پلی سومنوگرافی با ثبت امواج مغزی و حرکات چشم و تنفس و اشباع اکسیژن معیار طلایی برای بررسی ساختار خواب و اختلالات تنفسی است. آزمون خانگی آپنه خواب برای برخی افراد بزرگسال بدون همبودهای پیچیده به صورت انتخابی قابل انجام است. در ارزیابی پرخوابی مرکزی پس از عوامل رفتاری و پزشکی، آزمون خواب آوری چند نوبتی برای اندازه گیری گرایش به خواب و بررسی ورود های غیر معمول به خواب رم به کار می رود. در برخی موارد، اکتیگرافی برای سنجش الگوی فعالیت و خواب در خانه مفید است. آزمایش های خون بر اساس تابلوی بالینی درخواست می شوند تا اختلالات تیروئید یا کمبود ویتامین ها یا عفونت ها بررسی شود. تکیه بر یک آزمون واحد قابل اتکا نیست و تفسیر نتایج باید در بستر شرح حال و معاینه انجام شود.

جدول ابزارهای سنجش و آزمون های تشخیصی در اختلالات خواب

نکات تصمیم گیری در ارجاع فوری

در مسیر تشخیص باید شرایطی را شناخت که نیازمند اقدام فوری هستند. خواب آلودگی شدید در حین رانندگی یا کار با وسایل سنگین یک خطر فوری است و باید تا زمان کنترل مناسب علائم، محدودیت های ایمنی رعایت شود. وقفه های تنفسی شبانه همراه با تنگی نفس شدید، خفگی های مکرر و خواب آلودگی روزانه پیش رونده باید سریع بررسی شود. وجود نشانه های نارسایی قلبی یا سکته مغزی همراه با علائم آپنه نیازمند همکاری نزدیک بین تخصص ها است. در بی خوابی هنگامی که افکار خودآسیب رسان به ذهن می آید یا بی قراری و هذیان ناگهانی همراه شود باید ارزیابی اورژانسی انجام شود. این نکات عمومی است و جایگزین برخورد اختصاصی با هر بیمار نیست.

درمان های غیر دارویی با پشتوانه شواهد

رفتار درمانی شناختی برای بی خوابی یک رویکرد جامع است که شامل بازسازی افکار ناکارآمد درباره خواب، محدود سازی زمان تخت متناسب با الگوی واقعی خواب، کنترل محرک ها با جدا کردن تخت از فعالیت هایی غیر از خواب، آموزش بهداشت خواب و راهبردهای آرام سازی است. این رویکرد در مطالعات متعدد کارآیی خود را نشان داده است و به عنوان نخستین انتخاب برای بی خوابی مزمن توصیه می شود. آموزش فرد و خانواده درباره نقش نور صبحگاهی در تنظیم ریتم، پرهیز از چرت های طولانی عصرگاهی، کاهش کافئین در نیمه دوم روز، زمان بندی منظم خواب و بیداری و فعالیت بدنی روزانه از عناصر اساسی برنامه درمانی است. در پرخوابی ناشی از کم خوابی رفتاری، تنظیم برنامه منظم و افزایش زمان خواب با واقع بینی درباره محدودیت های شغلی و خانوادگی و همکاری محیط کار، بخش اصلی درمان است. در آپنه خواب علاوه بر مداخلات راه هوایی، کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن و محدودیت الکل نزدیک زمان خواب با برنامه ای زمان مند توصیه می شود. ابزارهای دیجیتال تأیید شده می توانند به پیگیری دفترچه خواب و یادآوری اهداف کمک کنند اما جایگزین دریافت راهبردهای شخصی سازی شده از تیم درمان نیستند.

درمان دارویی در چارچوب ایمنی بیمار

هدف از درمان دارویی بی خوابی کاهش شکایت و بهبود عملکرد روزانه است و باید پس از امتحان و ادامه راهبردهای غیر دارویی انجام شود. گروه های دارویی شامل مسدود کننده های گیرنده های اورکسین، آگونیست گیرنده ملاتونین، داروهای اثرگذار بر گیرنده های گابا و برخی داروهای ضد افسردگی با دوز مناسب برای خواب هستند. تصمیم گیری درباره انتخاب دارو باید سود و زیان را در بستر سن، همبودها، خطر سقوط و تداخلات در نظر بگیرد. داروهای آرام بخش می توانند باعث گیجی صبحگاهی، اختلال تعادل، بدتر شدن خواب آلودگی روزانه و تداخل با سایر داروها شوند. بنابراین کمترین دوز مؤثر برای کوتاه ترین دوره با پایش منظم عوارض و برنامه کاهش تدریجی در صورت امکان توصیه می شود. داروهای مسدود کننده گیرنده اورکسین از منظر مکانیسم بر شبکه های پایدار کننده بیداری اثر می گذارند و در بزرگسالان برای بی خوابی مورد تأیید برخی نهادهای تنظیم کننده هستند. تداخل با داروهای مؤثر بر مسیرهای متابولیک باید بررسی شود. مصرف الکل همراه این داروها خطر خواب آلودگی و اختلال تنفسی را افزایش می دهد و ممنوع است. استفاده از داروهای بدون نسخه یا مکمل ها بدون شواهد کافی می تواند موجب تأخیر در درمان مؤثر یا بروز تداخلات شود و باید از آن پرهیز کرد.

در پرخوابی مرکزی پس از بهینه سازی بهداشت خواب و اصلاح همبودها، داروهای تقویت کننده بیداری و برخی آگونیست ها یا آنتاگونیست های گیرنده های عصبی خاص توسط تیم های تخصصی انتخاب می شوند. این داروها می توانند خواب آلودگی روزانه را کاهش دهند اما جایگزین اصلاح عوامل زمینه ای نیستند. کاربرد آن ها در آپنه انسدادی خواب بدون کنترل راه هوایی مناسب توصیه نمی شود زیرا علت اصلی پابرجا می ماند. در برخی افراد که با وجود درمان مناسب راه هوایی همچنان خواب آلودگی دارند انتخاب هدفمند داروهای تقویت کننده بیداری زیر نظر متخصص قابل بررسی است. در تمام این مسیرها پایش فشار خون، ضربان قلب، خلق و کیفیت خواب ضروری است.

در آپنه خواب درمان استاندارد شامل دستگاه فشار مثبت راه هوایی است که با ایجاد فشار ثابت یا خودتنظیم در راه هوایی فوقانی، انسداد را کاهش می دهد. سازگاری با دستگاه به آموزش دقیق، ماسک مناسب و پیگیری نزدیک نیاز دارد. خشکی دهان و نفخ شکمی از عوارض قابل مدیریت هستند و نباید سبب قطع زودهنگام درمان شوند. در افراد منتخب، وسایل دهانی برای جلو آوردن فک توسط دندانپزشکان آشنا با اختلالات خواب می تواند مفید باشد. جراحی در موارد انتخاب شده و پس از ارزیابی جامع و شکست روش های غیر تهاجمی مطرح می شود. تحریک عصب زبان در مراکز منتخب با معیارهای سختگیرانه ارزیابی می شود و برای همگان مناسب نیست. تمرین های هدفمند عضلات حلق به عنوان مکمل می تواند در برخی بیماران کمک کننده باشد. هیچ روش واحدی برای همه مناسب نیست و برنامه درمانی باید اختصاصی سازی شود.

جدول راهبردهای درمان مرحله ای به صورت آموزشی

ایمنی بیمار و نکات حقوقی و اجتماعی

ایمنی بیمار محور اصلی تصمیم گیری است. هر درمان دارویی می تواند با داروهای دیگر یا بیماری های همراه تعامل داشته باشد. مرور دوره ای فهرست دارویی و تلاش برای کاهش داروهای آرامبخش و آنتی کولینرژیک در سالمندان از اصول مراقبت ایمن است. رانندگی نیازمند سطح هوشیاری و زمان واکنش مناسب است و در صورت خواب آلودگی روزانه باید محدود شود تا خطر برای فرد و دیگران ایجاد نشود. قوانین و توصیه های اداری درباره رانندگی و کار با دستگاه های خطرناک در کشورها و مناطق مختلف متفاوت است و مراجعه به مراجع رسمی لازم است. افراد شاغل با شیفت کاری باید در صورت امکان برنامه های قابل پیش بینی تری داشته باشند و تیم درمان می تواند برای تنظیمات منطقی با کارفرما مکاتبه کند. آموزش خانواده و همکاران درباره ماهیت اختلال و راه های حمایت عملی مانند فراهم کردن زمان استراحت کوتاه روزانه و کاهش عوامل حواس پرتی یا نور نامناسب سودمند است. در کسانی که دستگاه فشار مثبت راه هوایی دریافت می کنند آموزش نگهداری و بهداشت دستگاه و نحوه رفع نشتی ماسک ضروری است. واکنش های پوستی به ماسک معمولاً با تغییر اندازه یا جنس یا استفاده از لایه محافظ برطرف می شود. در صورت بروز زخم پوستی یا درد ماندگار باید پیگیری سریع انجام شود.

گروه های خاص

کودکان و نوجوانان. در کودکان آپنه انسدادی خواب معمولاً با بزرگ شدن لوزه ها مرتبط است و با خرخر، توقف تنفس و اختلال رشد و مشکلات رفتاری تظاهر می کند. وزن گیری نامناسب و مشکلات توجه از پیامدهای شایع است. ارجاع به تیم های اطفال و گوش و حلق و بینی برای ارزیابی علت و انتخاب درمان لازم است. داروهای آرامبخش در کودکان باید با احتیاط فراوان و طبق راهنما استفاده شوند. خواب ناکافی رفتاری به دلیل استفاده دیر هنگام از صفحه نمایش ها در نوجوانان بسیار شایع است و اصلاح عادت ها معمولاً مؤثرترین گام است.

سالمندان. چند دارویی، اختلالات تعادل و خطر سقوط باید در همه تصمیم ها لحاظ شود. مصرف داروهای آرامبخش یا آنتی کولینرژیک می تواند خطر گیجی و سقوط را افزایش دهد. در بی خوابی سالمندان رفتار درمانی شناختی همچنان اثربخش است و بر داروها اولویت دارد. در آپنه خواب، تنظیم دقیق فشار و ماسک مناسب برای پوست نازک سالمندان اهمیت دو چندان دارد. خشکی دهان و انسداد بینی باید فعالانه مدیریت شود تا سازگاری با درمان حفظ شود.

بارداری و شیردهی. انتخاب داروها باید با بررسی ایمنی جنینی و نوزادی انجام شود و در بسیاری از موارد راهبردهای غیر دارویی مانند اصلاح وضعیت خواب و آموزش تنفس از دهان تا حد ممکن ترجیح دارد. آپنه خواب در بارداری می تواند با خطرات فشار خون بارداری و دیابت بارداری همراه باشد و ارزیابی تخصصی ضرورت دارد. درباره شیردهی باید تداخل داروهای آرامبخش با مراقبت نوزاد و خواب مادر در نظر گرفته شود و تصمیم ها در قالب مراقبت مشترک گرفته شود.

بیماری های عصبی و عضلانی. در سکته مغزی، پارکینسون و بیماری های نوروموسکولار، الگوی خواب ممکن است به صورت ترکیبی دچار اختلال شود. آپنه مرکزی یا هیپوونتیلاسیون شبانه در برخی بیماران مطرح است و به ارزیابی دقیق توسط تیم های چند رشته ای نیاز دارد. پایش اشباع اکسیژن و دی اکسید کربن در خواب می تواند در این گروه ها اهمیت بیشتری داشته باشد.

مراقبت طولانی مدت و پیگیری ساختارمند

پس از شروع درمان، پیگیری منظم برای ارزیابی پاسخ و تعدیل برنامه لازم است. در بی خوابی هدف کاهش نارضایتی از خواب و بهبود عملکرد روزانه است و میزان موفقیت فقط با ساعت خواب اندازه گیری نمی شود. دفترچه خواب و مقیاس شدت بی خوابی برای پایش مفیدند. در پرخوابی، تغییر امتیاز اپورث در کنار قضاوت بالینی درباره خواب آلودگی و ایمنی رانندگی ارزیابی می شود. در آپنه انسدادی خواب، داده های دستگاه فشار مثبت راه هوایی درباره ساعات استفاده و شاخص رخدادهای تنفسی به همراه علائم بالینی تفسیر می شوند و برای رفع نشتی ماسک یا خشکی راه هوایی اقدامات ساده انجام می گیرد. در هر مراجعه درباره سبک زندگی، وزن، فعالیت بدنی، الکل و نیکوتین و وضعیت خلق پرسش می شود. در صورت بروز عوارض دارویی مانند خواب آلودگی روزانه یا سرگیجه یا تشدید کابوس ها، رژیم دارویی باید بازنگری شود. یادآوری می کنیم که قطع ناگهانی داروهای آرامبخش می تواند بازگشت شدید بی خوابی و علائم ترک ایجاد کند و هر تغییر باید مرحله ای و زیر نظر پزشک باشد.

فهرست کوتاه علائم هشدار برای مراجعه سریع

• خواب آلودگی ناگهانی و غیر قابل کنترل هنگام رانندگی یا کار با ابزار خطرناک
• خفگی های شبانه همراه با تنگی نفس شدید یا درد قفسه سینه
• بی قراری یا گیجی حاد همراه با تغییر رفتار یا توهم
• قطع تنفس های مکرر گزارش شده توسط همراه با تشدید خواب آلودگی روزانه
• سردرد صبحگاهی تازه همراه با پرفشاری خون کنترل نشده

آموزش های روزمره برای بهبود کیفیت خواب و کاهش خطر

مداخله های ساده رفتاری در کنار درمان های تخصصی بخش مهمی از مراقبت را تشکیل می دهند. تماس منظم با نور صبحگاهی، برنامه ثابت خواب و بیداری حتی در روزهای غیر کاری، محدود کردن نوشیدنی های کافئین دار در نیمه دوم روز، پرهیز از الکل نزدیک زمان خواب، فعالیت بدنی منظم در ساعت های روز و توجه به تهویه اتاق خواب از اصول پایه هستند. کار با صفحه نمایش ها در ساعاتی نزدیک خواب می تواند ریتم شبانه روزی را به عقب ببرد و شروع خواب را دشوار کند. در خانواده هایی که کودک خردسال دارند برنامه تقسیم وظایف شبانه برای کاهش بیداری های طولانی یکی از کلیدهای موفقیت است. در محیط کار، مدیریت می تواند با انعطاف در زمان شروع کار یا امکان چرت های بسیار کوتاه در ساعات مشخص به کارکنان مبتلا به اختلالات خواب کمک کند. این اقدامات جایگزین درمان تخصصی نیستند اما موفقیت آن را پایدار می کنند.

پنج گام عملی برای مراقبت روزمره

• تنظیم ساعت خواب و بیداری پایدار با اختلاف کم در آخر هفته
• نور صبحگاهی کافی و کاهش نور آبی در ساعات پایانی روز
• پرهیز از وعده های سنگین و نوشیدنی های محرک نزدیک خواب
• فعالیت بدنی منظم در ساعات روز به جز زمان نزدیک خواب
• پیگیری منظم درمان و بازبینی داروها و دستگاه ها با تیم درمان

اشتباهات رایج بیماران

انتظار درمان فوری با یک قرص. بی خوابی مزمن معمولاً نتیجه تعامل عوامل رفتاری و روان شناختی است و درمان پایدار با یک داروی کوتاه مدت به دست نمی آید. راهبردهای رفتاری و آموزش های ساختاری ستون اصلی درمان هستند و داروها نقش کمکی دارند.

قطع ناگهانی داروهای آرامبخش. توقف ناگهانی می تواند با بازگشت شدید بی خوابی و علائم ترک همراه باشد و خطر سقوط و اضطراب را بالا ببرد. کاهش باید تدریجی و زیر نظر پزشک انجام شود.

نادیده گرفتن خواب آلودگی هنگام رانندگی. خواب آلودگی خفیف می تواند در چند ثانیه به خواب کوتاه تبدیل شود و تصادف جدی ایجاد کند. در صورت احساس سنگینی چشم باید توقف کامل و استراحت انجام شود.

عدم استفاده از دستگاه فشار مثبت راه هوایی به دلیل ناراحتی اولیه. بسیاری از مشکلات مانند نشتی ماسک یا خشکی دهان با تنظیمات ساده برطرف می شود. قطع درمان بدون مشاوره، خطرات آپنه را پابرجا می گذارد.

مصرف خودسرانه گیاهان دارویی یا مکمل ها. بسیاری از فرآورده ها شواهد کافی ندارند و می توانند با داروهای قلبی یا اعصاب تداخل کنند. هر تصمیم درباره مکمل ها باید با پزشک مرور شود.

تأکید پایانی بر تصمیم گیری مشترک و شواهد

اختلالات خواب عوامل زیستی و روانی و اجتماعی متعددی دارند و درمان مؤثر نیازمند تصمیم گیری مشترک بین بیمار و خانواده و تیم درمان است. تعادل بین اثربخشی و ایمنی و ترجیحات فردی باید در هر مرحله پاس داشته شود. مدیریت انتظار واقع بینانه درباره سرعت پاسخ و ضرورت پیگیری منظم باعث پایداری نتیجه می شود. در این مقاله تلاش شد نقشه راهی آموزشی و مبتنی بر شواهد برای بی خوابی و پرخوابی و آپنه خواب ارائه شود. با این حال هیچ متن آموزشی نمی تواند جایگزین معاینه و برنامه درمانی اختصاصی باشد. اگر در مورد خود یا عزیزتان نشانه هایی از اختلال خواب مشاهده می کنید با پزشک مشورت کنید تا ارزیابی بالینی کامل انجام شود.

منابع معتبر برای مطالعه بیشتر

NICE NG202 راهنمای تشخیص و درمان آپنه و هیپوونتیلاسیون مرتبط با چاقی در بزرگسالان

AASM راهنمای درمان دارویی بی خوابی مزمن در بزرگسالان

AASM راهنمای درمان اختلالات مرکزی پرخوابی شامل نارکولپسی

FDA اطلاعات تجویزی داروی مسدود کننده گیرنده اورکسین داریدورکسنت برای بی خوابی