لازک یا لیزیک؟ تفاوت‌ها، مزایا و زمان ترمیم

خیلی‌ها در مشهد وقتی تصمیم می‌گیرند از عینک و لنز خلاص شوند، با دو اسم زیاد روبه‌رو می‌شوند: لازک (LASEK) و لیزیک (LASIK). در سایت‌ها و اینستاگرام کلینیک‌ها، هرکدام گاهی به‌عنوان «بهترین روش» معرفی می‌شود و نتیجه‌اش این است که بیمار بین این دو روش سردرگم می‌ماند. اگر شما هم بین رفت‌وآمد روزانه در بلوار سجاد، احمدآباد، راه دانشگاه فردوسی یا مسیر حرم و خانه، مدام عینکتان را از روی بخار، باران یا گردوغبار تمیز می‌کنید، احتمالاً این سوال برایتان جدی است که: لازک بهتر است یا لیزیک؟ تفاوت واقعی این دو چیست و دوران ترمیم کدام منطقی‌تر است؟

در مشهد، بسیاری از شهروندان – از کارمندان ادارات مرکز شهر گرفته تا رانندگان اسنپ، دانشجویان علوم پزشکی و ورزشکاران باشگاه‌های رزمی – برای پاسخ به همین سوال‌ها به دکتر سینا شیرزاد مراجعه می‌کنند؛ جراح و متخصص چشم، عضو انجمن چشم‌پزشکان آمریکا که در حوزه عمل‌های لیزیک، فمتولیزیک، لازک/PRK، ترنس PRK، کاتاراکت و بلفاروپلاستی تجربه بالینی گسترده‌ای دارد و در کلینیک نوید دیدگان، مشهد، ملاصدرای ۹ فعالیت می‌کند. برای دیدن سوابق و دریافت نوبت اینترنتی، می‌توانید صفحه پروفایل دکتر سینا شیرزاد را در سامانه پزشکم ببینید.

در این مقاله تلاش می‌کنیم به‌صورت جامع و با نگاه کاربردی برای شرایط زندگی در مشهد، تفاوت‌های لازک و لیزیک را بررسی کنیم؛ مزایا و معایب هر کدام را توضیح دهیم، درباره روند ترمیم و زمان بازگشت به کار و ورزش صحبت کنیم و در نهایت کمک کنیم بفهمید برای سبک زندگی شما – چه کارمند، چه راننده، چه دانشجو یا ورزشکار – کدام روش منطقی‌تر است.

تعریف دقیق لیزیک و لازک؛ این دو عمل چه فرقی در تکنیک دارند؟

برای این‌که مقایسه منصفانه‌ای داشته باشیم، اول باید تعریف واضحی از هر دو روش داشته باشیم و بدانیم در اتاق عمل چه اتفاقی برای قرنیه می‌افتد.

لیزیک (LASIK) چیست؟

لیزیک یکی از شناخته‌شده‌ترین عمل‌های لیزری برای حذف عینک است. در نسخه مدرن‌تر آن (فمتولیزیک)، روند کار به این شکل است:

• یک لایه نازک (فلپ) روی قرنیه با لیزر فمتوثانیه ایجاد می‌شود،
• این فلپ مثل یک در کوچک کنار زده می‌شود،
• لیزر اکسایمر روی لایه‌های زیرین قرنیه تابانده می‌شود تا شکل آن متناسب با نمره چشم اصلاح شود،
• در پایان فلپ به جای خود برگردانده می‌شود و روی محل تراشیده‌شده را می‌پوشاند.

نتیجه؟ در بسیاری از بیماران، دید دور در همان چند روز اول بعد از لیزیک بسیار خوب و کاربردی می‌شود. اما وجود فلپ، از نظر احتمال ضربه، مالیدن چشم و برخی عوارض خاص اهمیت دارد.

لازک (LASEK) چیست و چه ارتباطی با PRK دارد؟

لازک معمولاً به‌عنوان ترکیبی بین لیزیک و PRK شناخته می‌شود. از نظر فنی:

• در لازک، فلپ عمیق مثل لیزیک ایجاد نمی‌شود،
• بلکه تنها لایه سطحی قرنیه (اپیتلیوم) با کمک محلول الکلی ضعیف شل می‌شود و به‌صورت یک «لایه نازک سطحی» کنار زده می‌شود،
• سپس لیزر اکسایمر روی سطح زیرین اعمال می‌شود،
• در پایان اپیتلیوم دوباره روی قرنیه قرار داده می‌شود و معمولاً یک لنز پانسمان تا چند روز روی چشم قرار می‌گیرد.

در عمل، بسیاری از مراکز، لازک و PRK را در یک خانواده قرار می‌دهند؛ چون فلپ عمیق روی قرنیه ندارد و ترمیم سطحی قرنیه نقش مهمی در دوران نقاهت دارد. تفاوت‌های جزئی تکنیکی بین لازک و PRK ممکن است روی تجربه بیمار اثرات ظریفی داشته باشد، اما از دید بیمار مشهدی معمولاً در یک دسته «روش سطحی» قرار می‌گیرند.

مقایسه لازک و لیزیک به‌صورت خلاصه

قبل از ورود به جزئیات، یک نگاه مقایسه‌ای کلی، تصویر خوبی از این دو روش به شما می‌دهد:

حالا بیایید این جدول را ترجمه کنیم به زبان زندگی واقعی در مشهد: برای کارمند اداری در مرکز شهر، برای دانشجوی خوابگاهی، برای راننده، و برای ورزشکار.

مزایای لیزیک؛ چرا این‌قدر در مشهد محبوب است؟

لیزیک در سال‌های اخیر در مشهد و سراسر دنیا به‌خاطر چند مزیت اصلی، محبوبیت زیادی پیدا کرده است:

• سرعت بالای برگشت دید: برای کسی که در یک شرکت نرم‌افزاری در خیابان سناباد کار می‌کند، یا راننده‌ای که باید زود به کار برگردد، این‌که ظرف چند روز دیدش برای رانندگی و کار با کامپیوتر خوب شود، امتیاز بزرگی است.
• درد و ناراحتی کمتر در کوتاه‌مدت: بیشتر بیماران بعد از لیزیک، فقط احساس سوزش خفیف و کمی اشک‌ریزش در ۲۴–۴۸ ساعت اول دارند و نیازی به تحمل درد شدید چندروزه ندارند.
• نتایج بسیار خوب در نمره‌های خفیف تا متوسط: در نزدیک‌بینی و آستیگمات متوسط، در قرنیه سالم، لیزیک (به‌خصوص فمتولیزیک) دقت و پایداری خیلی خوبی دارد.
• بازگشت نسبتاً سریع به کار و زندگی روزمره: برای بسیاری از کارمندان و دانشجویان مشهدی، این ویژگی تعیین‌کننده است.

در عین حال، باید به این نکته هم توجه کرد که لیزیک به‌خاطر وجود فلپ، برای همه مناسب نیست؛ به‌خصوص برای کسانی که در معرض ضربه یا ورزش‌های رزمی هستند.

مزایای لازک؛ چرا هنوز در کنار لیزیک زنده است؟

با وجود محبوبیت لیزیک، لازک (یا PRK) هنوز در بسیاری از کلینیک‌های مشهد به‌عنوان یک گزینه جدی مطرح می‌شود. دلیل آن این است که لازک چند امتیاز مهم دارد:

• عدم وجود فلپ عمیق: برای ورزشکاران رزمی، فوتبالیست‌ها، کشتی‌گیران و کسانی که در محیط‌های پرخطر از نظر ضربه به صورت کار می‌کنند، نداشتن فلپ یک مزیت ایمنی مهم در بلندمدت است.
• انتخاب محافظه‌کارانه در قرنیه‌های نازک‌تر: اگر در معاینه قبل از عمل مشخص شود قرنیه ضخامت مرزی دارد، لازک/PRK می‌تواند از نظر حفظ بافت قرنیه انتخاب ایمن‌تری باشد.
• کاهش ریسک بعضی عوارض فلپی: چون فلپ عمیق وجود ندارد، عوارضی مثل جابه‌جایی فلپ یا التهاب خاص فلپ (DLK) در کار نیست.
• نتایج نهایی خوب در صورت صبر بیمار: اگر بیمار مشهدی بتواند چند هفته‌ی اول را با صبر و مراقبت سپری کند، دقت نهایی لازک می‌تواند نزدیک به لیزیک باشد.

بنابراین لازک بیشتر به‌عنوان یک گزینه «ایمن‌تر در برخی شرایط» مطرح است، نه لزوماً «کندتر و قدیمی‌تر»؛ البته به قیمت دوران ترمیم طولانی‌تر و درد بیشتر در چند روز اول.

زمان ترمیم و بازگشت به کار در لازک و لیزیک

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بیماران مشهدی این است که «چند روز بعد از عمل می‌توانم سر کارم برگردم؟» یا «چه زمانی می‌توانم دوباره رانندگی کنم؟». پاسخ این سوال، بین لیزیک و لازک فرق دارد.

زمان ترمیم در لیزیک

در لیزیک، چون اپیتلیوم سطحی قرنیه کم‌تر آسیب می‌بیند و فلپ مانند یک محافظ روی سطح را می‌پوشاند، روند بهبود اولیه سرعت بیشتری دارد:

• روز اول تا سوم: تاری نسبی، سوزش خفیف، حساسیت به نور؛ بسیاری از بیماران می‌توانند شکل کلی اشیا را ببینند و در خانه راه بروند.
• روز سوم تا هفتم: دید برای فعالیت‌های روزمره (قدم‌زدن در خیابان، خرید، کار سبک) معمولاً قابل قبول می‌شود.
• هفته دوم به بعد: اغلب بیماران می‌توانند به کار اداری، مطالعه و رانندگی بازگردند، هرچند دید هنوز می‌تواند کمی نوسان داشته باشد.

برای یک کارمند اداره مالیاتی در خیابان امام رضا، یک کارشناس فروش در خیابان راهنمایی یا راننده آژانس در بولوار پیروزی، این یعنی با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانند در عرض ۷–۱۰ روز به کار برگردند؛ به شرطی که چشم‌پزشک در ویزیت‌های بعد از عمل، این زمان را برای شرایط خاص آن‌ها تأیید کند.

زمان ترمیم در لازک

در لازک، چون اپیتلیوم سطحی دچار دستکاری و ترمیم می‌شود، زمان ترمیم طولانی‌تر و علائم اولیه بیشتر است:

• روز اول تا چهارم: درد، سوزش، اشک‌ریزش و حساسیت به نور بیشتر است؛ دید نسبتاً تار است و معمولاً لنز پانسمان روی چشم قرار دارد.
• روز پنجم تا دهم: با برداشته شدن لنز پانسمان، درد کم می‌شود، اما دید هنوز نوسان‌دار است؛ برای کارهای ساده در خانه مناسب است.
• هفته دوم تا چهارم: دید به‌تدریج کاربردی‌تر می‌شود، اما ممکن است برای رانندگی یا کار اداری تمام‌وقت کمی زود باشد؛ تصمیم نهایی با چشم‌پزشک است.
• ماه دوم و سوم: در بسیاری بیماران دید به سطح نسبتاً پایدار می‌رسد، هرچند ریزترین تغییرات اپتیکی ممکن است تا چند ماه دیگر بهتر شود.

برای یک دانشجوی مشهدی یا کارمند، این یعنی بهتر است عمل لازک را جایی در تعطیلات، بین ترم یا در زمانی انجام دهد که بتواند حداقل ۱۰–۱۴ روز برای بازگشت جدی به کار زمان بگذارد.

مقایسه زمان‌بندی بازگشت به فعالیت‌ها در لازک و لیزیک

برای خلاصه‌سازی زمان‌بندی، جدول زیر بازگشت به فعالیت‌های رایج را در دو روش نشان می‌دهد (البته این‌ها میانگین هستند و نسخه نهایی باید توسط چشم‌پزشک شما تأیید شود):

این اختلاف‌ها برای کسی که در مشهد شغل یا برنامه درسی فشرده دارد، می‌تواند عامل مهمی در انتخاب بین لازک و لیزیک باشد.

لازک و لیزیک در سنین مختلف؛ از دانشجو تا فرد نزدیک به پیرچشمی

سن یکی از پارامترهای مهمی است که روی انتخاب بین لازک و لیزیک اثر می‌گذارد. وضعیت یک دانشجوی ۲۲ ساله با یک کارمند ۴۲ ساله که تازه علائم پیرچشمی را تجربه می‌کند، یکسان نیست.

• دهه ۲۰ زندگی: در این سن قرنیه معمولاً انعطاف‌پذیرتر است و عیوب انکساری (مثل نزدیک‌بینی) تثبیت شده‌اند، اما هنوز خبری از پیرچشمی نیست. هم لازک و هم لیزیک می‌توانند گزینه باشند؛ تصمیم بیشتر بر اساس ضخامت قرنیه، نوع شغل و ورزش است.
• دهه ۳۰ زندگی: بسیاری از مشاغل ثابت شده‌اند، مسئولیت خانوادگی بیشتر است و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق برای مرخصی وجود دارد. در این سن هم هر دو روش مطرح‌اند، اما اگر قرنیه کمی نازک‌تر یا شغل پرریسک باشد، لازک ممکن است امتیاز بیشتری داشته باشد.
• دهه ۴۰ زندگی و نزدیک به پیرچشمی: در این دوره، علاوه بر نزدیک‌بینی یا آستیگمات، تدریجاً ضعف دید نزدیک (پیرچشمی) هم مطرح می‌شود. در این سن لازم است قبل از هر تصمیم، درباره انتظارات از دید نزدیک صحبت شود. ممکن است در این گروه حتی به‌جای تمرکز روی لازک یا لیزیک، بحث روش‌های دیگر، مونوویژن یا بعداً جراحی عدسی مطرح شود.

در مشاوره با پزشک، این‌که در کدام دهه از زندگی هستید، چقدر مطالعه نزدیک دارید، شغل و برنامه رانندگی‌تان چیست، همگی در کنار نقشه قرنیه به پزشک کمک می‌کند بداند لازک یا لیزیک در سن فعلی شما منطقی‌تر است.

مراقبت‌های بعد از عمل در لازک و لیزیک؛ شب اول تا ماه اول

گرچه اصول کلی مراقبت‌ها در هر دو روش شبیه‌اند، اما تفاوت‌هایی وجود دارد که باید بدانید:

• در لیزیک، تأکید بیشتری روی محافظت از فلپ در برابر ضربه و مالیدن چشم در هفته‌های اول است، در حالی‌که درد معمولاً کمتر است.
• در لازک، تأکید بیشتری روی تحمل چند روز درد، استفاده منظم از مسکن‌ها، جلوگیری از خشکی سطحی و محافظت از اپیتلیوم در حال ترمیم است.

به‌طور کلی در هر دو روش:

• شب اول باید به چشم‌ها استراحت بدهید، از تماشای زیاد تلویزیون و موبایل پرهیز کنید و قطره‌ها را طبق دستور استفاده کنید.
• در هفته اول، از مالیدن چشم، ورود آب غیرتمیز (مثل آب دوش مستقیم، استخر) و تماس دست‌های آلوده با چشم جلوگیری کنید.
• در ماه اول، در معرض دود قلیان، سیگار و آلودگی شدید هوای مشهد کم‌تر قرار بگیرید.

برنامه دقیق قطره‌ها، نوع مسکن، زمان باز کردن لنز پانسمان (در لازک) و زمان مجاز رانندگی و کار، باید در برگه‌ای که بعد از عمل از کلینیک دریافت می‌کنید، نوشته شده باشد و دقیقاً طبق همان اجرا شود.

کدام روش برای قرنیه نازک یا آستیگمات بالا مناسب‌تر است؟

در بسیاری از معاینات پیش از عمل، پاسخ به این سوال تعیین‌کننده است که آیا باید به سمت لیزیک برویم یا لازک. در معاینه کامل:

• ضخامت قرنیه با پاخیمتری اندازه‌گیری می‌شود،
• شکل قرنیه با توپوگرافی و توماوگرافی بررسی می‌شود،
• نمره نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگمات دقیقاً اندازه‌گیری می‌شود.

اگر قرنیه ضخیم و کاملاً نرمال باشد و نمره در محدوده مناسب، لیزیک (یا فمتولیزیک) اغلب از نظر راحتی و سرعت ترمیم گزینه جذابی است. اما اگر:

• ضخامت قرنیه مرزی یا کم باشد،
• در توپوگرافی، الگوهای مشکوکی دیده شود،
• یا نمره بسیار بالا باشد،

چشم‌پزشک در مشهد ممکن است به سمت لازک/PRK و یا حتی عدم انجام عمل لیزری و بررسی گزینه‌های دیگر مثل لنز داخل چشمی برود. اینجاست که تجربه جراح و عدم تعصب روی یک روش، ارزش پیدا می‌کند.

خشکی چشم و کیفیت دید در لازک و لیزیک

یکی از ترس‌های مشترک بیماران مشهدی، خشکی چشم بعد از جراحی است؛ به‌خصوص آن‌هایی که در محیط‌های خشک، پرگردوغبار یا زیر کولر کار می‌کنند. به‌طور کلی:

• در لیزیک، به‌دلیل برش فلپ، اعصاب سطحی قرنیه در عمق بیشتری قطع می‌شوند و این می‌تواند خطر خشکی را در ماه‌های اول افزایش دهد.
• در لازک، چون برش عمیق وجود ندارد و بیشتر در سطح قرنیه کار می‌شود، الگوی خشکی ممکن است کمی متفاوت و در برخی بیماران خفیف‌تر باشد؛ هرچند لازک هم می‌تواند خشکی ایجاد کند.

برای بیمارانی که از قبل خشکی چشم قابل‌توجه دارند (کارمندانی که روزی ۸ ساعت با سیستم کار می‌کنند، دانشجوهای کتابخانه مرکزی، کسانی که سابقه استفاده طولانی از لنز دارند)، گاهی لازک/PRK از نظر پروفایل خشکی، گزینه قابل تامل‌تری است؛ البته به قیمت دوران درد و ترمیم طولانی‌تر.

انتخاب لازک یا لیزیک برای شهروندان مشهد بر اساس سبک زندگی

برای این‌که انتخاب‌تان فقط روی کاغذ نباشد، لازم است ببینید در زندگی واقعی در مشهد، سبک زندگی شما به کدام روش نزدیک‌تر است. چند مثال:

• کارمند اداری در مرکز شهر: پشت میز، کار با سیستم، مراجعات حضوری؛ نیاز به برگشت نسبتا سریع به کار.
  اگر قرنیه سالم و ضخیم باشد، لیزیک/فمتولیزیک از نظر سرعت ترمیم و راحتی مناسب‌تر است؛ با برنامه مدیریت خشکی چشم.
• دانشجوی خوابگاهی دانشگاه فردوسی یا علوم پزشکی: حجم زیاد مطالعه، کلاس، امتحان.
  بسته به تایم ترم، اگر بتواند چند هفته استراحت برای چشم در نظر بگیرد، هر دو گزینه مطرح‌اند؛ اما در وسط ترم، لیزیک از نظر برگشت سریع‌تر به درس جذاب‌تر است.
• راننده تاکسی یا اسنپ در مشهد: رانندگی طولانی در روز و شب، استرس ترافیک، نور چراغ‌ها.
  کیفیت دید دور و شب اهمیت حیاتی دارد. در قرنیه سالم، لیزیک (با پروفایل مناسب) می‌تواند انتخاب خوبی باشد؛ در موارد مرزی، لازک در عین دقت بالا، فقط دوران طولانی‌تری برای رسیدن به دید پایدار نیاز دارد.
• ورزشکار رزمی، فوتبالیست یا کشتی‌گیر: ضربات مکرر به صورت و چشم.
  رویکرد محافظه‌کارانه: PRK/لازک؛ چون فلپ ندارد. اگر فرد بخواهد لیزیک انجام دهد، باید ریسک فلپ را در ضربات شدید بپذیرد و با محافظ‌چشم و تغییر سبک تمرین کنار بیاید.

این‌جا است که نقش مشاوره بومی، با شناخت شرایط شهر مشهد و سبک زندگی مردم، اهمیت پیدا می‌کند؛ چیزی که در ویزیت‌های قبل از عمل نزد دکتر سینا شیرزاد معمولاً به‌طور مفصل درباره آن صحبت می‌شود.

مقایسه خلاصه مزایا و معایب لازک و لیزیک

برای جمع‌بندی بخش مقایسه، جدول زیر مزایا و معایب اصلی هر روش را کنار هم نشان می‌دهد:

این جدول نشان می‌دهد که هیچ‌کدام «بهترین مطلق» نیستند؛ بلکه بسته به شرایط شما، یکی منطقی‌تر خواهد بود.

چطور با کمک چشم‌پزشک بین لازک و لیزیک تصمیم بگیریم؟

تصمیم نهایی بین لازک و لیزیک باید نتیجه یک معاینه کامل و گفت‌وگوی شفاف باشد. در معاینه نزد جراحی مثل دکتر سینا شیرزاد، معمولاً چند مرحله طی می‌شود:

• اندازه‌گیری دقیق نمره چشم،
• بررسی توپوگرافی و ضخامت قرنیه،
• ارزیابی خشکی چشم و سطح قرنیه،
• بررسی بیماری‌های عمومی (دیابت، تیروئید،…) و داروها،
• پرسش درباره شغل، نوع ورزش، ساعات کار با سیستم و رانندگی،
• سپس پیشنهاد روش مناسب (لیزیک، لازک/PRK، ترنس PRK یا حتی عدم جراحی) با توضیح مزایا و محدودیت‌ها.

اگر پزشک پس از معاینه به شما بگوید «برای شما لازک امن‌تر است» یا برعکس «لیزیک برای شما منطقی‌تر است»، این توصیه بر اساس داده‌های واقعی چشم شماست، نه صرفاً یک شعار تبلیغاتی.

جمع‌بندی: لازک یا لیزیک؟ پاسخ، فرد به فرد و مشهد به مشهد

اگر بخواهیم پاسخ کوتاهی بدهیم:

• لیزیک (به‌خصوص فمتولیزیک) برای بسیاری از شهروندان مشهدی که قرنیه سالم و ضخیم دارند و نیاز به برگشت سریع به کار و زندگی دارند، انتخابی راحت، سریع و دقیق است.
• لازک/PRK برای کسانی که قرنیه نازک‌تر دارند، ورزش‌های رزمی یا شغل‌های پرضربه انجام می‌دهند، یا ترجیح می‌دهند ریسک فلپ را به صفر نزدیک کنند، گزینه محافظه‌کارانه‌تری است؛ هرچند صبر بیشتری در دوران ترمیم می‌طلبد.

بنابراین، به‌جای این‌که بپرسیم «کدام روش بهتر است؟»، بهتر است بپرسیم: «با توجه به شرایط چشم من و سبک زندگی من در مشهد، کدام روش عاقلانه‌تر است؟». پاسخ این سوال فقط با معاینه کامل و مشاوره تخصصی ممکن است.

اگر شما هم در مشهد زندگی می‌کنید و بین لازک و لیزیک مردد هستید، می‌توانید برای ارزیابی دقیق و انتخاب روش مناسب، به دکتر سینا شیرزاد مراجعه کنید؛ جراح و متخصص چشم، عضو انجمن چشم‌پزشکان آمریکا، با تجربه در عمل‌های لیزیک، فمتولیزیک، لازک/PRK، ترنس PRK و جراحی‌های دیگر چشم از جمله کاتاراکت و بلفاروپلاستی. ویزیت و بسیاری از این عمل‌ها در مشهد، ملاصدرای ۹، کلینیک نوید دیدگان انجام می‌شود و امکان دریافت نوبت اینترنتی از طریق سامانه پزشکم برای شهروندان مشهدی فراهم است.

برای هماهنگی و طرح سوالات اولیه درباره تفاوت لازک و لیزیک، می‌توانید با شماره 09155557721 تماس بگیرید و یک جلسه مشاوره تخصصی رزرو کنید. یک تصمیم آگاهانه امروز، می‌تواند سال‌ها کیفیت دید بدون عینک را در مسیرهای شلوغ و نورانی مشهد برای شما تضمین کند.