ترنس پیآرکی (TransPRK) یکی از نسلهای جدید جراحیهای سطحی حذف عینک است که در سالهای اخیر در کنار PRK کلاسیک و فمتولیزیک، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. سؤال مهم بسیاری از متقاضیان این است که «آیا ترنس پیآرکی واقعاً درد کمتری دارد؟» و «آیا ترمیم آن سریعتر است؟»؛ بهویژه کسانی که در شهرهایی مثل مشهد به دنبال روشی ایمن، مدرن و تطبیقپذیر با شرایط قرنیه خود هستند.
برای رسیدن به پاسخ دقیق، لازم است مزایا و معایب ترنس پیآرکی را در کنار سایر روشهای حذف عینک بررسی کنیم، بدانیم این تکنیک چگونه انجام میشود و چه عواملی باعث تفاوت در میزان درد و سرعت ترمیم میگردد. در این مقاله تلاش شده است با نگاهی علمی و در عین حال قابل فهم، به این پرسش پاسخ داده شود و نقش انتخاب جراح باتجربه در شهری مثل مشهد و بهخصوص انتخاب متخصصی مانند دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد بهعنوان جراح عیوب انکساری توضیح داده شود.
ترنس پیآرکی چیست و چه تفاوتی با PRK معمولی دارد؟
در PRK کلاسیک، ابتدا لایه سطحی قرنیه (اپیتلیوم) بهصورت مکانیکی یا با استفاده از الکل برداشته میشود و سپس لیزر اگزایمر روی لایههای زیرین قرنیه تابانده میشود تا شماره چشم اصلاح شود. در ترنس پیآرکی یا TransPRK، این دو مرحله در یک فاز انجام میشود؛ یعنی همان لیزر که شماره را اصلاح میکند، اپیتلیوم را نیز برمیدارد. به همین دلیل از ترنس پیآرکی بهعنوان یک روش «بدون تماس» یا No-Touch یاد میشود.
در واقع، در ترنس پیآرکی:
- نیازی به ابزار مکانیکی برای تراش سطح قرنیه وجود ندارد.
- نیاز به استفاده از الکل برای برداشت اپیتلیوم حذف میشود.
- کل فرآیند برداشتن اپیتلیوم و اصلاح شماره در قالب یک الگوی لیزری دقیق انجام میگیرد.
همین تفاوت در نحوه برخورد با اپیتلیوم است که باعث شده بسیاری از مطالعات، ترنس پیآرکی را از نظر درد، سرعت ترمیم اپیتلیوم و کیفیت دید در روزها و هفتههای اولیه بعد از عمل، اندکی برتر از PRK کلاسیک نشان دهند؛ هرچند هر دو روش از نظر کلیت نتایج، ایمن و مؤثر ارزیابی میشوند.
مقایسه ترنس پیآرکی با PRK و فمتولیزیک از نظر درد و ترمیم
برای درک بهتر جایگاه ترنس پیآرکی، میتوان آن را در کنار PRK کلاسیک و فمتولیزیک قرار داد. جدول زیر یک نمای کلی از تفاوتها را نشان میدهد:
| روش | نحوه برداشت اپیتلیوم / فلپ | درد در روزهای اول | سرعت بازگشت دید |
| PRK کلاسیک | برداشت مکانیکی یا با الکل، سپس لیزر | معمولاً متوسط تا نسبتاً زیاد در ۲–۳ روز اول | بهبود دید طی چند روز تا چند هفته |
| ترنس پیآرکی (TransPRK) | برداشت اپیتلیوم و اصلاح شماره در یک مرحله لیزری | در بسیاری از مطالعات کمی کمتر از PRK، اما همچنان قابل توجه | اغلب ترمیم اپیتلیوم و بهبود دید اندکی سریعتر از PRK کلاسیک |
| فمتولیزیک | ایجاد فلپ با لیزر فمتوثانیه، سپس لیزر در لایههای زیرین | معمولاً درد بسیار کم | بازگشت دید نسبتاً سریع، اغلب طی ۲۴–۴۸ ساعت |
همانطور که مشخص است، ترنس پیآرکی در گروه جراحیهای سطحی قرار میگیرد و از نظر درد و سرعت برگشت دید، بین PRK کلاسیک و روشهای فلپدار مانند فمتولیزیک قرار میگیرد؛ با این تفاوت که بهدلیل نبود فلپ، برخی عوارض مخصوص فلپ را نیز ندارد.
مزایای ترنس پیآرکی: چرا بسیاری از جراحان به سمت این روش میروند؟
1. تکنیک بدون تماس (No-Touch) و کاهش مداخله مکانیکی
در ترنس پیآرکی، اپیتلیوم بهطور کامل توسط لیزر برداشته میشود و نیازی به برس، اسفنج یا الکل برای جدا کردن آن نیست. حذف این مرحله مکانیکی و شیمیایی چند پیامد مثبت احتمالی دارد:
- کاهش آسیب مکانیکی به لایههای سطحی قرنیه.
- پرهیز از اثرات احتمالی الکل بر غشای پایه اپیتلیوم.
- کاهش احتمال ناهمگونی در ضخامت اپیتلیوم برداشتهشده.
این موضوع میتواند به ترمیم منظمتر اپیتلیوم و کاهش التهاب منجر شود و در نتیجه، هم درد و هم زمان ترمیم سطحی در بخشی از بیماران کوتاهتر باشد.
2. درد بالقوه کمتر در دوره نقاهت اولیه
چندین مطالعه بالینی نشان دادهاند که بیماران تحت ترنس پیآرکی بهطور متوسط درد کمتری را در روزهای اول بعد از عمل گزارش میکنند، هرچند باید توجه داشت که در هر دو روش PRK و TransPRK، ناراحتی، سوزش، اشکریزش و احساس جسم خارجی تا چند روز طبیعی است. در عمل، تفاوت بیشتر به شکل «کمتر شدن شدت درد» و گاهی کوتاهتر شدن مدت درد تعبیر میشود، نه به معنای «عدم وجود درد».
در بیمارانی که نسبت به درد حساسیت بیشتری دارند، یا سبک زندگی آنها اجازه استراحت چندروزه را میدهد، این تفاوت میتواند مهم باشد. با این حال، هنوز هم توصیه میشود بیمار برای چند روز اول برنامهریزی کاری سبکتر داشته باشد و محیط آرام و کمنور را برای استراحت چشمها فراهم کند.
3. ترمیم سریعتر اپیتلیوم و بازگشت تدریجی دید
در بسیاری از گزارشها، اپیتلیوم قرنیه در ترنس پیآرکی کمی سریعتر از PRK کلاسیک ترمیم میشود. این بدان معناست که:
- مدت باقی ماندن لنز پانسمانی ممکن است کوتاهتر باشد (البته بر اساس نظر پزشک).
- احساس سوزش و جسم خارجی زودتر کاهش پیدا میکند.
- دید عملکردی در روزهای اولیه میتواند اندکی بهتر یا با نوسان کمتر باشد.
این برتری نسبی در عین حال به تکنولوژی دستگاه لیزر، طراحی پروفایل اپیتلیوم و تجربه جراح نیز وابسته است. در مراکز مجهز مشهد، مانند کلینیکهایی که جراحانی با تمرکز بر روشهای سطحی و فمتولیزیک فعالیت میکنند، انتخاب صحیح پروفایل لیزر نقش مهمی در کیفیت نتیجه نهایی دارد.
4. حذف فلپ و حفظ بهتر ساختار قرنیه
مانند PRK، در ترنس پیآرکی نیز فلپی در قرنیه ایجاد نمیشود. نبود فلپ چند مزیت بالقوه به همراه دارد:
- عدم وجود خطر جابهجایی یا آسیب فلپ در ضربههای چشمی شدید یا ورزشهای برخوردی.
- انتخاب مناسبتر برای بیماران با قرنیههای نسبتاً نازک (در محدودهای که بر اساس معاینات قبل از عمل مجاز تشخیص داده میشود).
- حفظ بهتر استحکام بیومکانیکی قرنیه در مقایسه با برخی روشهای فلپدار.
این ویژگیها باعث شده ترنس پیآرکی برای گروهی از بیماران که از نظر ضخامت قرنیه یا سبک زندگی، کاندید ایدهآل لیزیک یا فمتولیزیک نیستند، بهعنوان یک گزینه جذاب مطرح شود.
5. پروفایل سطحی منظمتر و امکان کاهش برخی اعوجاجها
در ترنس پیآرکی، طراحی لیزر میتواند بهگونهای تنظیم شود که علاوه بر اصلاح شماره چشم، بخشی از ناهنجاریهای سطحی قرنیه نیز کاهش یابد. نتیجه این کار در برخی بیماران، بهبود کیفیت دید، کاهش هالهها و بهبود دید شبانه است؛ هرچند این موضوع بسته به نوع دستگاه و پارامترهای تنظیمشده توسط جراح متفاوت خواهد بود.
معایب و محدودیتهای ترنس پیآرکی
هرچند ترنس پیآرکی مزایای قابل توجهی دارد، اما مانند هر روش جراحی دیگری، بدون عارضه و محدودیت نیست. مهمترین نکاتی که باید بهعنوان «روی دیگر سکه» در نظر گرفته شوند عبارتاند از:
1. درد و ناراحتی همچنان وجود دارد، فقط ممکن است کمتر باشد
بیمار نباید تصور کند ترنس پیآرکی کاملاً بدون درد است. سوزش، اشکریزش، احساس خشکی و حساسیت به نور در چند روز اول بعد از عمل، در اغلب بیماران دیده میشود. تفاوت اصلی در این است که میانگین شدت درد در مطالعات، کمی کمتر از PRK کلاسیک گزارش شده است؛ اما تجربه فردی میتواند متفاوت باشد.
2. روند بازگشت دید هنوز از لیزیک و فمتولیزیک کندتر است
اگرچه ترنس پیآرکی در مقایسه با PRK کلاسیک میتواند بهطور متوسط بازگشت دید کمی سریعتر و یکنواختتر داشته باشد، اما در قیاس با روشهای فلپدار مانند فمتولیزیک، روند بهبود همچنان آهستهتر است. بیمارانی که به هر دلیل نمیتوانند چند روز با دید نهچندان پایدار کنار بیایند، باید این موضوع را جدی بگیرند.
3. احتمال هیز (کدورت سطحی) و پسرفت شماره
هیز قرنیه و پسرفت شماره (Regression) عوارضی هستند که در تمام روشهای سطحی، از جمله ترنس پیآرکی، ممکن است دیده شوند. ریسک این عوارض در شمارههای بالا، ضخامتهای خاص قرنیه و در صورت عدم پایبندی به درمان دارویی، بیشتر است. استفاده منظم و طولانیمدت از قطرههای استروئیدی طبق نسخه، محافظت در برابر نور UV و پیگیری منظم بعد از عمل، نقش مهمی در کاهش این ریسکها دارند.
4. نیاز به همکاری دقیق بیمار در دوره نقاهت
چون در ترنس پیآرکی سطح قرنیه تا چند روز باز و در حال ترمیم است، رعایت بهداشت چشمی، پرهیز از مالیدن چشم، استفاده منظم از قطرهها و حضور در ویزیتهای پیگیری اهمیت زیادی دارد. کوتاهی در هر یک از این موارد میتواند احتمال عفونت یا تأخیر در ترمیم اپیتلیوم را افزایش دهد.
جدول خلاصه مزایا و معایب ترنس پیآرکی
در جدول زیر، مزایا و محدودیتهای اصلی ترنس پیآرکی بهصورت فشرده کنار هم آمده است تا دید کلیتری از این روش داشته باشید:
| جنبه | مزیت / نقطه قوت | محدودیت / نکته احتیاطی |
| نحوه انجام | برداشت اپیتلیوم و لیزر در یک مرحله، تکنیک بدون تماس | وابستگی به دقت پروفایل لیزر و تنظیمات ظریف دستگاه |
| درد بعد از عمل | میانگین درد کمتر نسبت به PRK کلاسیک در بخشی از مطالعات | وجود درد و سوزش چندروزه همچنان اجتنابناپذیر است |
| ترمیم اپیتلیوم | در بسیاری از موارد ترمیم سریعتر و یکنواختتر | در صورت خشکی شدید یا بیماریهای زمینهای ممکن است طولانی شود |
| استحکام قرنیه | عدم ایجاد فلپ، حفظ بهتر ساختار قرنیه | در صورت انتخاب نامناسب بیمار همچنان ریسک اکتازی وجود دارد |
| کیفیت دید | امکان طراحی پروفایل برای کاهش برخی اعوجاجها | احتمال هاله، خیرگی و هیز در ماههای اول، بهخصوص در شمارههای بالا |
| مقایسه با لیزیک / فمتولیزیک | بدون فلپ، مناسبتر برای قرنیههای نازک و ورزشهای برخوردی | بازگشت دید کندتر و دوره نقاهت طولانیتر نسبت به روشهای فلپدار |
درد کمتر یا ترمیم سریعتر؟ واقعاً کدام ویژگی در ترنس پیآرکی برجستهتر است؟
عنوان این مقاله دو محور اصلی را برجسته میکند: «درد کمتر» و «ترمیم سریعتر». واقعیت این است که در اکثر مطالعات، ترنس پیآرکی در هر دو محور، نسبت به PRK کلاسیک اندکی برتری نشان داده است؛ یعنی:
- درد روزهای اول بهطور متوسط کمتر گزارش شده است.
- ترمیم اپیتلیوم (پوشش سطحی قرنیه) در زمان کوتاهتری تکمیل شده است.
اما باید این نکته را مدنظر داشت که:
- تجربه درد کاملاً فردی است و نمیتوان از روی عدد و میانگین، میزان درد یک بیمار خاص را پیشبینی کرد.
- نوع دستگاه لیزر، طراحی پروفایل، میزان شماره، ضخامت قرنیه و حتی وضعیت اشک بیمار، همگی میتوانند بر احساس درد و سرعت ترمیم اثر بگذارند.
- انتظار واقعبینانه بیمار و آمادگی روانی برای گذر از چند روز ناراحتی، بخش مهمی از رضایت بعد از عمل است.
بنابراین بهتر است به ترنس پیآرکی به چشم روشی نگاه کنیم که «بهطور متوسط» درد و دوره ترمیم نسبت به PRK کلاسیک را کمی بهبود داده است، نه روشی کاملاً بدون درد و بدون دوران نقاهت.
چه کسانی کاندید مناسب ترنس پیآرکی هستند؟
انتخاب بین ترنس پیآرکی، PRK کلاسیک، فمتولیزیک یا حتی روشهایی مانند SMILE، فقط بر اساس یک معیار (مثل «کمتر بودن درد») منطقی نیست. چند عامل مهم در این تصمیم دخالت دارند:
- ضخامت و شکل قرنیه (توپوگرافی و توماگرافی).
- میزان نزدیکبینی، دوربینی و آستیگماتیسم.
- وجود یا عدم وجود علائم خشکی چشم و بیماریهای سطحی.
- سن بیمار و ثبات شماره در سالهای اخیر.
- سبک زندگی و نوع شغل (کار با کامپیوتر، رانندگی شبانه، ورزشهای برخوردی).
بهطور کلی، ترنس پیآرکی میتواند برای گروههایی مناسب باشد که:
- قرنیه نسبتاً نازک دارند و برای روشهای فلپدار کاندید ایدهآل نیستند.
- احتمال ضربه به چشم در شغل یا ورزش آنها بالاست (ورزشهای رزمی، فوتبال، بسکتبال و…).
- ترجیح میدهند از مزایای روش بدون تماس و حذف الکل بهرهمند شوند.
در مقابل، برخی بیماران که بهدنبال بازگشت بسیار سریع دید هستند و از نظر ضخامت و ساختار قرنیه محدودیتی ندارند، ممکن است کاندید مناسبتر فمتولیزیک باشند. تشخیص دقیق این موضوع فقط بر اساس معاینه کامل و بررسی نقشههای قرنیه توسط چشمپزشک ممکن است.
ترنس پیآرکی در مشهد و نقش انتخاب جراح باتجربه
در شهری مانند مشهد که مراکز متعدد چشمپزشکی و تجهیزات پیشرفته لیزری در آن فعال است، تفاوت نتایج بیماران اغلب بیشتر به انتخاب جراح، دقت معاینه قبل از عمل و پیگیری بعد از عمل وابسته است تا صرفاً نام تکنیک. جراحی که بهطور روزمره با هر دو روش سطحی (PRK و TransPRK) و روشهای فلپدار کار میکند، بهتر میتواند بر اساس وضعیت قرنیه شما، مناسبترین گزینه را انتخاب کند.
برای نمونه، در جلسات مشاوره با دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد معمولاً ابتدا معاینات کامل انکساری و ارزیابی دقیق قرنیه انجام میشود، سپس با توجه به ضخامت، شکل و سلامت سطح چشم، درباره امکان انجام ترنس پیآرکی، PRK یا فمتولیزیک و مزایا و معایب هر کدام برای شرایط خاص شما صحبت خواهد شد.
این سبک تصمیمگیری فردمحور باعث میشود بیمار فقط بر اساس عنوان روش (مثلاً «ترنس پیآرکی چون دردش کمتر است») انتخاب نکند، بلکه مجموعهای از عوامل بالینی و انتظارات شخصی او در نظر گرفته شود.
چطور برای عمل آماده شویم تا عوارض کمتر و تجربه بهتری داشته باشیم؟
فرقی نمیکند که در نهایت ترنس پیآرکی، PRK یا فمتولیزیک را انتخاب کنید؛ چند اصل کلی وجود دارد که کمک میکند درد و عوارض کمتر و دوره نقاهت قابلقبولتری داشته باشید:
- اطلاع دادن کامل به پزشک درباره داروهای مصرفی، بیماریهای عمومی (مثل دیابت، روماتیسم، تیروئید) و حساسیتها.
- رعایت دقیق دستورات قبل از عمل، از جمله قطع لنز تماسی در زمان مقرر.
- آمادگی برای استراحت چندروزه بعد از عمل و کاهش کار با صفحهنمایش.
- استفاده منظم از قطرهها و خودداری از مصرف یا قطع خودسرانه.
- حضور در تمام ویزیتهای پیگیری و اطلاع به پزشک در صورت بروز علائم غیرطبیعی (درد شدید، کاهش ناگهانی دید، ترشح و…).
این اصول در کنار انتخاب جراح مناسب و تکنیک درست، بهویژه در شهرهای پرجمعیت مانند مشهد، میتواند احتمال نارضایتی پس از عمل را به حداقل برساند.
جمعبندی: ترنس پیآرکی؛ یک گام رو به جلو در جراحیهای سطحی
ترنس پیآرکی را میتوان بهعنوان نسخه تکاملیافتهای از PRK کلاسیک دانست که تلاش میکند با حذف تماس مکانیکی و الکل، ترمیم اپیتلیوم را منظمتر و دوره درد و ناراحتی را قابلتحملتر کند. شواهد علمی نشان میدهد که در بسیاری از بیماران، این هدف تا حدی محقق شده و ترنس پیآرکی از نظر درد و سرعت ترمیم، برتری نسبی نسبت به PRK کلاسیک دارد؛ اما همچنان یک جراحی سطحی است و دوره نقاهت آن نسبت به روشهای فلپدار مانند فمتولیزیک طولانیتر است.
اگر در مشهد زندگی میکنید و بین روشهای مختلف حذف عینک مردد هستید، بهترین مسیر این است که ابتدا معاینه کامل توسط چشمپزشک انجام دهید، سپس با توجه به شرایط قرنیه، سبک زندگی و سطح تحملپذیریتان نسبت به دوره نقاهت، درباره انتخاب ترنس پیآرکی تصمیم بگیرید. در نهایت، ترکیب یک روش مناسب (مانند ترنس پیآرکی) با تجربه جراح و پایبندی شما به مراقبتهای بعد از عمل است که کیفیت دید و رضایت بلندمدت را رقم میزند.
هشدار مهم: مطالب این مقاله صرفاً جنبه آگاهیرسانی دارد و جایگزین معاینه و توصیههای اختصاصی چشمپزشک نیست. درباره انتخاب روش جراحی و داروهای قبل و بعد از عمل، حتماً با چشمپزشک معالج خود مشورت کنید.
