این مطلب صرفاً آموزشی است و جایگزین معاینه و توصیهٔ اختصاصی پزشک نیست. تصمیم برای هر اقدام تشخیصی یا درمانی در حوزهٔ آسم، آلرژی و ایمونولوژی باید پس از ارزیابی حضوری، مرور گزینهها/ریسکها/مزایا و امضای رضایت آگاهانه انجام شود. در صورت مشاهدهٔ علائم هشدار مانند حملهٔ آسم شدید (تنگی نفس پیشرونده، ناتوانی در صحبت کردن جملات کامل، استفاده از عضلات فرعی تنفسی، کبودی)، آنافیلاکسی (کهیر منتشر، تورم زبان/حنجره، خسخس یا تنگی نفس، افت فشار/سنکوپ، تهوع/استفراغ شدید بعد از مواجهه با آلرژن)، کهیر و تورم سریع صورت/لبها با اختلال تنفس یا بلع، درد قفسه سینه یا تنگی نفس شدید، تب بالا با سرفهٔ چرکی یا خوندار، گیجی یا کاهش سطح هوشیاری، یا هر واکنش شدید پس از تزریق دارو/واکسیناسیون، فوراً از اپینفرین خودتزریق (در صورت تجویز قبلی) استفاده کنید و به اورژانس مراجعه کنید.
خلاصهٔ اجرایی (برای خوانندهٔ غیرپزشک)
- رینیت آلرژیک التهاب بینی بهواسطهٔ پاسخ IgE به آلرژنهای هوازی است؛ عطسه، خارش، آبریزش و گرفتگی بینی و اغلب خارش/اشک چشم، نشانههای تیپیکاند.
- تشخیص بالینی است و با تست پوستی یا IgE اختصاصی برای آلرژنهای محتمل تأیید میشود؛ تستهای غیرمعتبر (IgG غذایی و…) جایگاهی ندارند.
- کنترل محیط باید هوشمند و هدفمند باشد: اقدامات چندگانه در گردوغبارخانگی/مایتها، راهکارهای فصلی برای گردهها، و پرهیز از دود/عطرها. حذف حیوان خانگی، اگرچه مؤثرترین راهکار، همیشه عملی نیست.
- درمان خط اول برای علائم متوسط تا شدید، کورتیکواستروئید داخلبینی با تکنیک صحیح است؛ ترکیب «آنتیهیستامین داخلبینی + استروئید داخلبینی» در بسیاری بیماران از هرکدام بهتنهایی مؤثرتر است.
- ایمونوتراپی آلرژن (تزریقی/زیرزبانی) در بیماران منتخب با شواهد IgE و علائم مقاوم یا تمایل به کاهش مصرف دارو، طی ۳–۵ سال میتواند علائم را پایداریدار کاهش دهد و سیر بیماری را تغییر دهد؛ آسمِ همزمان باید کنترل باشد.
تعریف، اپیدمیولوژی و بار بیماری
رینیت آلرژیک (Allergic Rhinitis) پاسخ ایمنی نوع ۲ (Th2/IgE-واسطه) در مخاط بینی به آلرژنهای استنشاقی است که با عطسهٔ حملهای، خارش بینی/کام، آبریزش (رینوره) و گرفتگی (احتقان) تظاهر میکند و غالباً با کونژکتیویت آلرژیک همراه است. طبقهبندی ARIA بر پایهٔ الگوی زمانی (متناوب/پایدار) و شدت (خفیف/متوسط–شدید) طی دو دههٔ اخیر استاندارد مراقبت را شکل داده است. بار بیماری فقط به علائم روزمره محدود نیست؛ اختلال خواب و عملکرد روزانه/تحصیلی، کاهش بازده کاری، تشدید آسم و افزایش ریسک سینوزیت مزمن و اوتیت سروز از پیامدهای شایعاند. هزینههای مستقیم (داروها، ویزیتها) و غیرمستقیم (غیبت کاری/تحصیلی) قابلتوجهاند و مداخلات استاندارد میتوانند این بار را کاهش دهند.
پاتوفیزیولوژی به زبان ساده
در افراد مستعد، آلرژنهای هوازی (مایتهای گردوغبار، گردهها، اپیتلیای حیوانات خانگی، کپکها و سوسک آلمانی در برخی محیطها) با IgE متصل به گیرندهٔ FcεRI روی ماستسلها اتصال متقاطع مییابند؛ دگرانولاسیون فوری و آزادسازی واسطهها (هیستامین، تریپتاز، پروستاگلاندینها و لکوترینها) مرحلهٔ زودرس علائم را ایجاد میکند (عطسه و رینوره). سپس، نفوذ ائوزینوفیلها و فعالشدن مسیرهای IL-4/IL-5/IL-13 مرحلهٔ دیررس را رقم میزند که با احتقان پایدار، هایپرریاکتیویتی و اختلال خواب همراه است. ارتباط نزدیک بینی ریه («راه هوایی یکپارچه») توضیح میدهد که چرا کنترل رینیت آلرژیک به بهبود کنترل آسم کمک میکند و بالعکس.
تظاهرات بالینی و طبقهبندی ARIA
عطسهٔ پیدرپی، خارش بینی/گلو، رینورهٔ آبکی، گرفتگی بینی و کاهش بویایی علائم کلاسیکاند. خارش/اشک و قرمزی چشمها نشانههای همراه شایعاند. کودکان ممکن است با «سلامِ بینی» (کشیدن دست از پایین به بالا روی نوک بینی)، حلقهٔ سیاه دور چشمها و تنفس دهانی مزمن مراجعه کنند. ARIA بر اساس تواتر (متناوب: <۴ روز/هفته یا <۴ هفته؛ پایدار: ≥۴ روز/هفته و ≥۴ هفته) و شدت (خفیف در صورت نبودِ اختلال خواب/فعالیت؛ وگرنه متوسط–شدید) طبقهبندی میکند؛ این طبقهبندی راهنمای انتخاب درمان و ارزیابی پاسخ است.
جدول ۱. طبقهبندی ARIA و پیامدهای درمانی
| حوزه | متناوب | پایدار | شدت خفیف | شدت متوسط–شدید | اشارهٔ درمانی |
|---|---|---|---|---|---|
| تعریف زمانی/شدتی | <۴ روز/هفته یا <۴ هفته | ≥۴ روز/هفته و ≥۴ هفته | بدون اختلال خواب/فعالیت/تحصیل | با اختلال دستکم در یکی از موارد فوق | از آنتیهیستامین داخلبینی/خوراکی تا استروئید داخلبینی؛ افزودن ترکیبها یا ایمونوتراپی در عدمکفایت |
رویکرد تشخیصی: از شرححال تا آزمون هدفمند
تشخیص بر شرححال ساختاریافته تکیه دارد: سن شروع، فصلمندی/محیط (خانه/کار/مدرسه)، تماس با حیوان خانگی، رطوبت/کپک، تشدید با تمیزکاری/چمنزنی، پاسخ به داروهای قبلی، سابقهٔ آتوپی/آسم/اگزما، الگوی خانوادگی و داروهای مصرفی (دکونژستانت موضعی طولانیمدت، بتابلاکرها). معاینهٔ بینی (توربینیتهای هیپرتروفی، ترشحات شفاف، خطوط عرضی بینی)، حلق (پسزدگی ترشحات)، چشم و گوش (اوتیت سروز) اهمیت دارد. در نشانههای «پرچم قرمز» انسداد یکطرفهٔ مقاوم، خونریزی مکرر، درد صورت، تب بالا، بوی بد دهان مداوم، کاهش شدید بویایی بررسی برای رینوسینوزیت مزمن/پولیپ یا علل ساختاری طبق EPOS ضروری است.
جدول ۲. آزمونهای تشخیصی و جایگاه آنها در رینیت آلرژیک
| آزمون | چه میسنجد | چه زمانی مفید است | محدودیتها/نکات |
|---|---|---|---|
| تست پوستی خراش (SPT) | حساسیت IgE به آلرژنهای شایع | وقتی شرححال آلرژی فصلی/خانگی را مطرح میکند؛ انتخاب آلرژنهای ایمونوتراپی | نیاز به قطع آنتیهیستامین؛ مهارت تفسیر؛ مثبت بهتنهایی تشخیص بالینی نیست |
| IgE اختصاصی سرمی | IgE علیه آلرژنهای هدف | وقتی SPT ممکن نیست یا ریسک بالایی دارد؛ پایش کلی در دسترسی محدود | هزینه بیشتر؛ تداخل کمتر با دارو؛ آستانهها برحسب آلرژن/سن متغیرند |
| تشخیص مبتنی بر جزء (CRD) | IgE علیه اجزای مولکولی (مثلاً Phl p 1/5) | تمایز واکنش متقاطع با پروفیلین/LTP؛ انتخاب هدف ایمونوتراپی | تفسیر تخصصی؛ دسترسی/هزینه |
| تحریک بینی (NPT) | پاسخ بالینی فیزیولوژیک به آلرژن | در موارد «رینیت آلرژیک موضعی» یا اختلاف SPT/IgE با شرححال | در مراکز تخصصی؛ استانداردسازی |
| سیتولوژی بینی | ائوزینوفیل/نوتروفیل | کمک به افتراق NARES/عفونت؛ پژوهشی/منتخب | جایگزین تشخیص بالینی نیست |
تشخیصهای افتراقی مهم
افتراق با رینیت غیرآلرژیک (وازوموتور/حساسیت به عطرها و تغییرات دما)، NARES (ائوزینوفیلی بینی بدون IgE سیستمیک)، رینیت عفونی (ویروسی/باکتریال)، رینیت دارویی (رینیت مدیکامنتوزا ناشی از دکونژستانت موضعی طولانیمدت)، رینیت هورمونی (بارداری/کمکاری تیروئید)، ناهنجاریهای آناتومیک (انحراف تیغه، شاخک بزرگ) و رینوسینوزیت مزمن ± پولیپ اهمیت دارد؛ در کودکان، هیپرتروفی آدنوئید و اوتیت سروز باید مد نظر باشد. سابقهٔ نشت مایع شفاف یکطرفه با خمشدن، نسبت به نشت CSF حساسیت بدهد و ارجاع فوری لازم است.
کنترل محیط: راهبردهای هدفمند و واقعبینانه
کنترل محیط بهتنهایی جایگزین درمان دارویی در اکثر بیماران نیست، اما با کاهش بار آلرژن، اثر تجمعی و پایدار ایجاد میکند. اجرای «پکیجهای چندگانه» (نه یک اقدام منفرد) برای مایتهای گردوغبار شواهد بهتری دارد. ارزیابی هزینه فایده و امکانپذیری خانوادگی اجتماعی ضروری است.
جدول ۳. کنترل محیطی در آلرژنهای شایع: اثربخشی و نکات عملی
| آلرژن/محرک | اقدامات کلیدی | قدرت شواهد/اثر مورد انتظار | نکات/هزینه |
|---|---|---|---|
| مایتهای گردوغبار خانگی | ملحفه/تشک/بالش با روکشهای نفوذناپذیر؛ شستوشو ≥۶۰°C؛ رطوبت خانه <۵۰٪؛ جاروبرقی HEPA؛ کاهش اشیای گردوغبارگیر | متوسط تا قوی وقتی چند اقدام باهم اجرا شوند | سرمایهگذاری اولیه؛ آموزش خانواده؛ اثر تکاقدامی محدود است |
| گردهها (فصلی) | بستن پنجرهها در روزهای اوج گرده؛ فیلتر کابین خودرو/حالت چرخش داخلی؛ دوش پس از هوای آزاد؛ زمانبندی تمرین | متوسط؛ کاهش مواجههٔ پیکی | پیگیری تقویم گرده؛ عینک آفتابی فضای باز |
| اپیتلیای حیوانات خانگی | عدم نگهداری/خروج حیوان مؤثرترین اقدام؛ در صورت نگهداری: منع ورود به اتاقخواب، HEPA، شستوشوی منظم حیوان | قوی برای خروج؛ متوسط برای اقدامات کاهشدهنده | آلرژن تا ماهها در محیط میماند؛ گفتوگوی واقعبینانهٔ خانوادگی |
| کپکها/رطوبت | رفع نم/نشت؛ تهویهٔ مناسب؛ حذف کپکهای قابلمشاهده؛ حذف فرش از زیرزمینهای نمناک | متوسط؛ بهویژه در منازل مرطوب | در موارد شدید، بازسازی/مداخلهٔ تخصصی |
| سوسک/آلرژنهای شهری | مدیریت تلفیقی آفات (IPM): پاکیزگی، حذف منابع غذا/آب، تله/حشرهکش حرفهای | قوی در برخی جوامع شهری | هماهنگی با مدیر ساختمان؛ ایمنی کودکان |
| تحریککنندهها | پرهیز از دود دخانیات/قلیان؛ کاهش عطرهای تند/مواد شویندهٔ تحریککننده؛ ماسک در هوای بسیار آلوده | قوی برای دود؛ متغیر برای سایر موارد | آموزش خانواده/مدرسه/محل کار |
درمان دارویی: چه، کی و چگونه؟
انتخاب دارو بر شدت/الگوی علائم، ترجیحات بیمار، بیماریهای همراه (آسم/رینوسینوزیت)، بارداری/سن و پاسخ قبلی تکیه دارد. آموزش تکنیک صحیح اسپری داخلبینی (دست مقابل، نوک نازل به سمت خارج–بالا، پرهیز از تماس با تیغهٔ بینی، «بو کشیدن» ملایم) شرط اثربخشی و کاهش خونریزی موضعی است.
جدول ۴. مقایسهٔ کلاسهای دارویی در رینیت آلرژیک
| کلاس/نمونه | اثر غالب | شروع/اوج اثر | نکات ایمنی/عوارض | جایگاه بالینی |
|---|---|---|---|---|
| کورتیکواستروئید داخلبینی (فلوتیکازون، مومتازون، بودزوناید) | تمام علائم بهویژه احتقان | شروع ۶–۱۲ ساعت؛ اوج طی چند روز | خشکی/تحریک، خونریزی بینی خفیف؛ پایش رشد در کودکان در درمانهای طولانی | خط اول در متوسط–شدید/پایدار؛ نگهدارندهٔ فصلی/دائمی |
| آنتیهیستامین نسل دوم خوراکی (ستیریزین/لورانتادین/فکسوفنادین…) | عطسه/خارش/رینوره | سریع (۱–۳ ساعت) | سدیشن اندک در برخی؛ پرهیز از نسل اول بهعلت خوابآلودگی/آنتیکولینرژیک | خفیف/فصلی؛ افزودنی به INS در نیاز |
| آنتیهیستامین داخلبینی (آزلستین/اولوپاتادین) | سریع بر عطسه/خارش/احتقان | خیلی سریع (دقایق) | طعم تلخ/تحریک موضعی | گزینهٔ مؤثر تکدارویی؛ ترکیب ثابت با INS از هرکدام بهتنهایی بهتر |
| آنتاگونیست لکوترین (مونتلوکاست) | علائم بینی/شب؛ در آسم همزمان کمککننده | ساعات تا روزها | هشدار جعبهای عوارض نوروسایکیتریک؛ ارزیابی سود/زیان فردی | گزینهٔ افزودنی منتخب؛ نه انتخاب اولِ تکدارویی |
| دکونژستانتها (خوراکی: پسودوافدرین؛ موضعی: اوکسیمتازولین) | احتقان | سریع | خوراکی: بیخوابی/تپش/فشارخون؛ موضعی: رینیت مدیکامنتوزا در مصرف >۳–۵ روز | کوتاهمدت/موردی؛ پرهیز در حاملگی/فشارخون/گلوکوم/بیماری قلبی |
| ایپراتروپیوم داخلبینی | رینورهٔ آبکی | نسبتاً سریع | خشکی/تحریک موضعی | گزینهٔ هدفمند در رینورهٔ غالب |
| کرومولین داخلبینی | پایدارکنندهٔ ماستسل؛ پیشگیری | کند و نیازمند دفعات زیاد | ایمنی بالا؛ مناسب بارداری/کودکان | افزودنیِ کمقدرت در خفیف/پیشگیری فصلی |
| نقطهچشم آنتیهیستامین/پایدارکننده | خارش/اشک/قرمزی چشم | دقایق | سوزش خفیف؛ استروئید چشمی فقط با نظر چشمپزشک | برای کونژکتیویت همراه |
| شستوشوی بینی با سرم | کاهش ترشحات/آلرژنها | سریع | بهداشت دستگاه؛ استفاده از آب استریل/جوشیده | مکمل همیشگی در تمام مراحل |
الگوریتم درمان مرحلهای (بر مبنای ARIA)
هدف، حذف علائم با کمترین عارضه و هزینه است. «بالا/پایینبردن» درمان بر پایهٔ کنترل علائم، اختلال خواب/عملکرد، نیاز به نجاتبخش و ترجیح بیمار انجام میشود. ارزیابی مجدد پس از ۲–۴ هفته از هر تغییر، توصیه میشود.
جدول ۵. درمان مرحلهای رینیت آلرژیک در بزرگسال/نوجوان
| مرحله/شدت | درمان ترجیحی | گزینههای جایگزین/افزودنی | گام بعدی در عدم کنترل | نکات ایمنی |
|---|---|---|---|---|
| خفیف متناوب | آنتیهیستامین نسل دوم خوراکی یا داخلبینی «هنگام نیاز» | شستوشوی بینی؛ کرومولین | تبدیل به INS روزانه یا ترکیب INS+آنتیهیستامین داخلبینی | پرهیز از نسل اول سداتیو |
| متوسط–شدید متناوب یا خفیف پایدار | INS روزانه با تکنیک صحیح | افزودن آنتیهیستامین داخلبینی یا خوراکی | استفاده از ترکیب ثابت INS+آنتیهیستامین داخلبینی | آموزش تکنیک؛ پایش خونریزی بینی |
| متوسط–شدید پایدار | ترکیب INS+آنتیهیستامین داخلبینی | افزونۀ هدفمند (ایپراتروپیوم در رینوره؛ مونتلوکاست در منتخبین/آسم) | بررسی کاندیداتوری ایمونوتراپی آلرژن | پرهیز از دکونژستانت موضعی مزمن |
| مقاوم/عوارض | بررسی افتراقی (EPOS)، اندوسکوپی/تصویرنگاری منتخب | ارجاع آلرژی/اتورینولارینگولوژی | ایمونوتراپی (SCIT/SLIT)؛ مدیریت همبودیها | کنترل آسم همزمان پیش از ایمونوتراپی |
ایمونوتراپی آلرژن (AIT): چه زمانی و برای چه کسانی؟
AIT (تزریقی/زیرزبانی) تنها مداخلهای است که مسیر بیماری را تغییر میدهد و مزایای پایدارتری نسبت به دارودرمانیِ صرف دارد. اندیکاسیونها: (۱) تشخیص مستند IgE به آلرژن(های) مرتبط با علائم، (۲) علائم ناکافی کنترلشده علیرغم درمان بهینه/کنترل محیط یا تمایل بیمار به کاهش مصرف دارو/دستیابی به اثر پایدار، (۳) فراهمبودن فرآوردهٔ استاندارد. آسم باید کنترل باشد؛ در آسم کنترلنشده خطر واکنش سیستمیک بالاتر است.
جدول ۶. مقایسهٔ SCIT و SLIT در رینیت آلرژیک
| ویژگی | SCIT (تزریقی) | SLIT (زیرزبانی: قرص/قطره) | نکتهٔ تصمیمسازی |
|---|---|---|---|
| اجرا | ساختمان/نگهدارنده: افزایش تدریجی تا دوز نگهدارنده؛ تزریق دورهای کلینیک | دوز روزانه/هفتگی در منزل پس از اولین دوز تحتنظر | تطابق با سبک زندگی/دسترسی |
| اثربخشی | قوی برای مایت/گرده/اپیتلیا؛ شواهد گسترده | قوی برای قرصهای مجاز (مثلاً مایت/گراس/راگوی) | انتخاب آلرژن مبتنی بر شواهد/فرم موجود |
| ایمنی | خطر واکنش سیستمیک/آنافیلاکسی؛ حضور اپینفرین/پایش پس از تزریق | اغلب واکنشهای موضعی دهانی؛ آنافیلاکسی نادر | آموزش طرح اقدام؛ ارزیابی آسم قبل از هر جلسه |
| طول دوره | ۳–۵ سال | ۳–۵ سال | پایداری اثر پس از قطع در بسیاری بیماران |
| محدودیتها | نیاز به مراجعات منظم؛ ملاحظات شغلی/مسافرت | لزوم پایبندی روزانه؛ اۆزینوفیلیکاِسوفاژیت در موارد نادر | انتخاب مشترک بیمار–پزشک |
ایمنی، ممنوعیتها و پایش در ایمونوتراپی
موارد منع مطلق/نسبی: آسم کنترلنشده، بیماریهای قلبی عروقی کنترلنشده/بتابلاکرها (برای SCIT)، اختلالات خودایمنی فعال کنترلنشده، بارداری (شروع رژیم جدید توصیه نمیشود؛ ادامهٔ دوز نگهدارنده در بارداری بدون عارضهٔ قبلی ممکن است)، ناتوانی در اجرای طرح اقدام یا فقدان دسترسی به مراقبت اورژانسی. تمام بیماران باید آموزش تشخیص و اقدام در واکنش سیستمیک ببینند؛ همراهداشتن دو دوز اپینفرین در کاندیدهای پرریسک (بهویژه SCIT) توصیه میشود. در SLIT، نخستین دوز زیر نظر و سپس پایش خانگی با دستورالعمل روشن انجام میشود.
بیماریهای همراه، سیر و پیامدها
کونژکتیویت آلرژیک، رینوسینوزیت مزمن، اوتیت سروز (بهویژه در کودکان)، هایپرتروفی آدنوئید و اختلال خواب (OSA) از همبودهای شایعاند. مدیریت یکپارچهٔ بینی چشم ریه ضروری است: اسپری بینی برای رینیت، قطرهٔ چشمی برای کونژکتیویت و درمان آسم طبق GINA. AIT در بیماران مناسب میتواند خطر بروز آسم جدید را در برخی گروهها کاهش دهد و نوسان فصلی را محدود کند.
گروههای ویژه
کودکان: INS با دوز مناسب و پایش رشد، آنتیهیستامینهای نسل دوم و شستوشوی بینی اساس درماناند. از نسل اول باید پرهیز کرد. در کودکان با آلرژی مستند و علائم پایدار، AIT انتخابشده میتواند بار بیماری را کاهش دهد. بارداری: بودزوناید داخلبینی و آنتیهیستامینهای نسل دوم (مانند لوراتادین/ستیریزین) گزینههای رایجاند؛ از دکونژستانتها بهویژه در سهماههٔ اول اجتناب شود. شروع AIT در بارداری توصیه نمیشود؛ ادامهٔ دوز نگهدارنده بدون عارضهٔ قبلی ممکن است. سالمندان: چنددارویی/بیماریهای قلبی عروقی انتخاب دارو را محدود میکند؛ از دکونژستانت خوراکی و نسل اول باید اجتناب شود.
افتراق با رینوسینوزیت مزمن و نقش تصویربرداری/اندوسکوپی
در گرفتگی شدید/پایدار، درد صورت، ترشحات چرکی، کاهش بویایی طولانی یا پلیپ بینی، باید بر اساس EPOS به رینوسینوزیت مزمن (CRS) اندیشید. اندوسکوپی بینی و در صورت نیاز CT سینوسها برای برنامهریزی درمان (اسپری INS با تکنیک صحیح، شستوشوی بینی، درمان CRS±پولیپ، گاهی بیولوژیکها) راهگشاست. افتراق CRS از رینیت ساده مسیر درمان را تغییر میدهد.
مدیریت عملی روزانه: تکنیک، پایبندی و کاهش خطر
آموزش درست، نیمی از درمان است. تکنیک اسپری داخلبینی را هر بار «نشان بدهید اجرا کند بازبینی کنید». برای شستوشوی بینی، از آب استریل، مقطر یا آب جوشیدهٔ سردشده استفاده کنید، دستگاه را پس از هر بار مصرف بشویید/خشک کنید. زمانبندیداروها نسبت به مواجههٔ فصلی (شروع INS یکتا دو هفته پیش از فصل گرده) مفید است. ثبت «تقویم علائم» و استفاده از ابزارهای سنجش کنترل (مثلاً Rhinitis Control Assessment Test) به شخصیسازی درمان کمک میکند.
جدول ۷. افتراقهای کلیدی بالینی در «رینیت سختدرمان»
| سناریو | احتمال محتمل | اقدام | نکتهٔ تصمیم |
|---|---|---|---|
| احتقان پایدار با درد صورت/ترشحات غلیظ | CRS ± پولیپ | اندوسکوپی/CT منتخب؛ INS پرقدرت + شستوشو؛ ارجاع ENT | بررسی آسم/آسپیرینحساس (AERD) در پولیپ |
| وابستگی به دکونژستانت موضعی | رینیت مدیکامنتوزا | قطع تدریجی + INS؛ آموزش | دورهٔ کوتاه دکونژستانت در سرماخوردگی فقط |
| علائم بدون شواهد IgE سیستمیک | رینیت آلرژیک موضعی | درنظرگرفتن NPT/درمان مشابه AR؛ SLIT/SCIT برحسب شواهد محلی | همزمانی با کونژکتیویت شایع است |
| عطسه/رینوره با تغییرات دما/بوها | رینیت غیرآلرژیک (وازوموتور) | آنتیهیستامین داخلبینی/ایپراتروپیوم + اصلاح محرک | INS تنها ممکن است کماثر باشد |
| عفونتهای مکرر/ترشح چرکی مزمن | نقص ایمنی/سیلیاری | ارزیابی ایمونولوژیک منتخب | هماهنگی چندرشتهای |
حدود ایمنی و هشدارهای نسخهنویسی
از آنتیهیستامینهای نسل اول بهعلت خوابآلودگی، اختلال شناخت/واکنش و عوارض آنتیکولینرژیک (بهویژه در سالمندان) اجتناب کنید. دکونژستانتهای خوراکی در فشارخون، بیماری عروق کرونر، آریتمی، گلوکوم زاویه بسته و بزرگی پروستات میتوانند مشکلساز شوند. دکونژستانت موضعی بیش از ۳–۵ روز مصرف نشود تا از «رینیت مدیکامنتوزا» پیشگیری شود. دربارهٔ مونتلوکاست گفتوگوی آگاهانه دربارهٔ هشدارهای نوروسایکیتریک و جایگزینها ضروری است. در کودکانِ تحت درمان طولانی با INS، پایش رشد در ویزیتهای روتین توصیه میشود.
پرسشهای باز پژوهشی
نقشهٔ بیومارکرهای پاسخ به AIT، جایگاه دقیق CRD در انتخاب آلرژنهای ایمونوتراپی، اثرات بلندمدت راهبردهای محیطی شخصیسازیشده و ارزش مداخلات دیجیتال (یادآور/ردیاب مواجههٔ گرده) بر نتایج بالینی از حوزههای فعال پژوهشاند. همچنین تعریف بهینهٔ «کنترل» در رینیت و ادغام آن با کنترل آسم نیازمند همگرایی مقیاسهای بیمارگزارش و شاخصهای عینی است.
جمعبندی
رینیت آلرژیک بیماریای شایع اما قابلکنترل است. ستونهای مدیریت عبارتاند از: تشخیص مبتنی بر شرححال و آزمونهای هدفمند، کنترل محیطیِ واقعبینانه با تکیه بر بستههای چندگانه، دارودرمانی مرحلهای با محوریت استروئید داخلبینی و ترکیبهای مؤثر، و در بیماران منتخب، ایمونوتراپی آلرژن برای تغییر سیر بیماری. آموزش تکنیک، پایبندی، و هماهنگی مراقبت بینی چشم ریه، کیفیت زندگی را بهطور معنیدار بهبود میدهد. پاسخ افراد متفاوت است؛ تصمیمگیری مشترک، پایش منظم و تنظیم پویا، شالودهٔ مراقبت ایمن و اثربخشاند.
منابع انگلیسی معتبر برای مطالعهٔ بیشتر
ARIA. Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma—Care pathways and recommendations (Open PDF)
AAAAI/ACAAI. Rhinitis 2020: A Practice Parameter Update (PDF)
EPOS 2020. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps (PDF)
EAACI. Allergen Immunotherapy for Allergic Rhinitis—Guideline (PDF)
