مجله روماتولوژی
این هاب برای پرسشهای مفصلی و بیماریهای خودایمنی طراحی شده است. اگر با درد و تورمِ مفصل، سفتیِ صبحگاهی، بثورات پوستی یا خستگیِ ماندگار روبهرو هستید، اینجا مسیرهای کوتاه و عملی در اختیار شماست. ابتدا علائم هشدار را بشناسید، سپس ارزیابی تشخیصی و درمان مرحلهبهمرحله را دنبال کنید.
سوالات متداول
از «درد مفصل» تا «نقشهٔ تصمیم»
هدف این صفحه تبدیل سردرگمی به تصمیمهای روشن است. بیشتر کاربران با پرسشهایی مثل «این درد آرتروز است یا آرتریت؟»، «سفتیِ صبحگاهی طبیعی است؟»، «آزمایشها چه میگویند؟» وارد میشوند. ساختار محتوا چهار گام دارد: علائم، تشخیص، درمان و مراقبت روزمره؛ با زبان ساده و معیارهای قابلسنجش.
علائم و نشانههای هشدار
مفصلِ بسیار دردناک، گرم و قرمز با محدودیت شدید حرکت.
تورم ناگهانیِ یک مفصلِ بزرگ یا چند مفصلِ کوچک همراه با تب.
بثورات و زخمهای پوستیِ جدید همراه با درد مفصل.
تنگیِ نفس یا درد قفسهسینه در کنار درد مفصل.
خون در ادرار، گزگزِ پیشرونده یا ضعفِ عضلات.
دیدن این الگوها ارزیابی سریع میخواهد. در دردهای خفیفتر، رویکرد مرحلهای کفایت میکند.
تشخیص مرحلهبهمرحله؛ الگو، آزمایش و تصویر
ارزیابی با شرححال دقیق شروع میشود: الگوی درگیری (کممفصل یا پُرمفصل)، تقارن یا غیرتقارن، مفاصل کوچک دست یا مفاصل بزرگ زانو و لگن، و مدتِ سفتیِ صبحگاهی. معاینهٔ مفصل، دامنهٔ حرکت، تندرنس و نقاط اتصال تاندونها تصویر اولیه را میدهد.
آزمایشها بهصورت هدفمند درخواست میشوند: CRP/ESR برای التهاب، فاکتور روماتوئید و Anti-CCP در آرتریت روماتوئید، ANA و اتوآنتیبادیهای اختصاصی در لوپوس، سطح اسید اوریک در نقرس و HLA-B27 در اسپوندیلوآرتریتها. در مفصلِ متورم حاد، «آنالیز مایع مفصلی» (شمارش سلولی، کشت و کریستالها) تشخیص را قطعی میکند.
تصویربرداری با رادیوگرافی برای تغییرات ساختاری، سونوگرافی داپلر برای التهاب سینوویوم و تاندونها، و MRI در درگیریهای زودرس یا محوری کمککننده است. اصل راهنما این است: «فقط آزمونی را انجام دهید که نتیجهاش تصمیم را عوض میکند».
سناریوهای پرتکرار؛ تفاوتها و میانبُرهای تشخیصی
- آرتروز (استئوآرتریت): درد مکانیکی، تشدید با فعالیت، سفتی کوتاهِ صبحگاهی و خشکی در پایان روز.
- آرتریت روماتوئید: درگیریِ قرینهٔ مفاصل کوچک دست و پا، سفتیِ صبحگاهیِ طولانی، خستگی و شاخصهای التهابیِ بالا؛ Anti-CCP مفید است.
- اسپوندیلیت محوری و درد کمرِ التهابی: شروع در سنین جوانی، بهبود با حرکت و تشدید با استراحت، خشکیِ صبحگاهیِ طولانی؛ HLA-B27 در برخی دیده میشود.
- پسوریاتیک آرتریت: درگیریِ نامتقارن، التهاب محل اتصال تاندون (انتزیت)، داکتیلیت و ضایعات پوستی/ناخن.
- نقرس و کریستالها: درد ناگهانیِ مفصلِ پایهٔ انگشت بزرگ یا زانو، قرمزی و گرمی؛ کریستالها در مایع مفصلی تشخیص را قطعی میکنند.
- لوپوس و واسکولیتها: طیفی از خستگی، بثورات، زخمهای دهانی، پدیدهٔ رینود و درگیری کلیه/عصب؛ ANA و اتوآنتیبادیها راهنما هستند.
- فیبرومیالژی: درد گستردهٔ اسکلتیـعضلانی با خواب ناآرام و مهذهنی؛ شاخصهای التهابی معمولاً طبیعیاند.
درمان؛ از تسکین تا کنترلِ بیماری
درمان مرحلهبهمرحله و هدفمند است:
- تسکین علائم: دورههای کوتاهِ ضدالتهابها و در موارد انتخابی تزریق داخلمفصل.
- DMARDها: متوترکسات، هیدروکسیکلروکین، لفلونوماید و ترکیبات دیگر برای کنترل التهاب پایدار.
- بیولوژیکها و مهارکنندههای مسیر: در موارد مقاوم یا با پیشآگهی بد؛ پیش از شروع پایش عفونت نهفته ضروری است.
- کورتیکواستروئیدها: بهعنوان «پل درمانی» کوتاهمدت؛ هدف، کمترین دوز با کوتاهترین زمان است.
- توانبخشی: فیزیوتراپی، تمرینهای دامنهٔ حرکت و تقویت، اصلاح الگوهای بارگذاری و حفاظت مفصل.
- هدف کلیدی «کنترل فعالیت بیماری» و رسیدن به «فعالیت پایین» یا «خاموشی» است؛ پایش با مقیاسهایی مانند DAS-۲۸ یا BASDAI در پیگیری کمک میکند.
سبکزندگی، ایمنی و پایش
- حرکتِ هوشمندانه: تمرینهای کمفشار، شنا، دوچرخهٔ ثابت و تمرینات مقاومتیِ سبک.
- وزن و تغذیه: کاهش وزنِ اضافی فشار مفصل را کم میکند؛ الگوی غذایی ضدالتهاب برای برخی مفید است.
- استخوان و ویتامینها: توجه به تراکم استخوان، کلسیم و ویتامین D در درمانهای طولانیمدت.
- ایمنی دارویی: پایش دورهایِ شمارش خون، آنزیمهای کبدی و کراتینین؛ آموزش علائم عفونت.
- برنامهٔ پیگیری: زمانبندی مشخص برای ارزیابی فعالیت بیماری و بازنگری درمان.
هزینه و انتظار واقعبینانه
بیماریهای روماتولوژیک مزمناند و نیاز به پیگیری دارند. انتظار واقعبینانه یعنی کاهش درد، بهبود عملکرد و پیشگیری از آسیب مفصل؛ نه الزاماً حذف کامل علائم. ثبت روزانهٔ درد، سفتی و تحمل فعالیت، روند بهبود را ملموس میکند.