DEXA و پوکی استخوان: انجام، تفسیر و پیگیری

پزشکم
مجله تصویر برداری و پاراکلینیک

پزشکم

این مطلب صرفاً آموزشی است و جایگزین معاینه، تجویز و تفسیر اختصاصی آزمون‌ها و گزارش رسمی توسط پزشک متخصص نیست. انتخاب هر آزمون تشخیصی باید پس از ارزیابی حضوری، مرور گزینه‌ها و محدودیت‌ها و دریافت رضایت آگاهانه انجام شود. اگر علائم هشدار مانند درد شدید و غیرمعمول، خونریزی کنترل نشده، تب، تنگی نفس، درد قفسه سینه، علائم سکته یا واکنش شدید به ماده دارویی رخ داد فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید.

مقدمه و چشم‌انداز بالینی

پوکی استخوان یک اختلال شایع متابولیک استخوان است که با کاهش استحکام و افزایش خطر شکستگی تظاهر می‌کند. تشخیص دقیق و پیگیری منظم برای کاهش پیامدهای شکستگی و بهبود کیفیت زندگی اهمیت اساسی دارد. دنسیتومتری با اشعه ایکس دو انرژی که معمولاً با نام DEXA یا DXA به کار می‌رود، روش مرجع برای سنجش تراکم معدنی استخوان است. DXA به دلیل دسترسی گسترده، دقت تکرارپذیر، هزینه نسبتاً پایین و دوز بسیار کم پرتوی به عنوان ابزار اصلی ارزیابی خطر شکستگی در بسیاری از جمعیت‌ها پذیرفته شده است. ارزش واقعی این سنجش زمانی افزایش می‌یابد که در چارچوب احتمال پیش آزمون، عوامل خطر، یافته‌های بالینی و ابزارهای برآورد خطر مانند امتیازدهی خطر شکستگی ده ساله به کار رود. هدف این نوشته تبیین انجام صحیح آزمون، اصول تفسیر علمی و مسیر پیگیری ایمن و مبتنی بر شواهد است. تفسیر نهایی و تصمیم درمانی همواره باید توسط پزشک معالج و ترجیحاً با مشارکت تیم چندرشته‌ای انجام شود.

اصول فنی DXA و آنچه آزمون می‌سنجد

DXA تراکم معدنی استخوان را بر حسب گرم بر سانتی متر مربع اندازه می‌گیرد و آن را به شاخص‌های استاندارد تبدیل می‌کند. تی اسکور نشان می‌دهد تراکم بیمار نسبت به میانگین بزرگسالان جوان سالم چند انحراف معیار تفاوت دارد و برای تشخیص در زنان یائسه و مردان پنجاه ساله و بالاتر به کار می‌رود. زد اسکور تراکم بیمار را با افراد همسن و همجنس مقایسه می‌کند و برای قبل از یائسگی و مردان زیر پنجاه سال مناسب است. در این گروه‌ها تشخیص پوکی استخوان بر اساس تراکم به تنهایی پیشنهاد نمی‌شود و اگر زد اسکور کمتر یا مساوی منفی دو باشد عبارت کمتر از حد انتظار برای سن به کار می‌رود. اندازه گیری معمولاً در ستون مهره کمری در نمای خلفی قدامی و گردن ران و گاه بخش یک سوم استخوان زند زیرین انجام می‌شود. انتخاب نواحی و نواحی مورد علاقه باید بر اساس استانداردهای پذیرفته شده باشد تا مقایسه طولی و گزارش علمی ممکن شود. کیفیت تکنیکی شامل وضعیت قرارگیری بیمار، حذف نواحی غیرقابل سنجش، اصلاح آرتیفکت‌های آهکی و انتخاب درست مهره‌ها و نواحی در ران، نقش تعیین کننده‌ای در اعتبار تفسیر دارد.

اهمیت اپیدمیولوژیک و سلامت عمومی

با افزایش امید به زندگی و شیوع بیماری‌های مزمن، بار شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان رو به افزایش است. شکستگی‌های لگن و ستون مهره به طور خاص با عوارض جدی، افت عملکرد، نیاز به مراقبت طولانی و افزایش مرگ و میر همراه‌اند. در سطح نظام سلامت، غربالگری هدفمند در گروه‌های پرخطر، تشخیص به موقع، آغاز درمان مبتنی بر شواهد و پیگیری بهنگام می‌تواند چرخه شکستگی‌های متوالی را بشکند و هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم را کاهش دهد. در این مسیر، نقش ارجاع دهندگان در طرح سؤال بالینی دقیق و انتخاب آزمون مناسب و نقش واحد تصویربرداری در اجرای استاندارد و گزارش شفاف برجسته است. آموزش عمومی درباره عوامل خطر قابل تعدیل مانند سیگار، کم تحرکی، رژیم کم کلسیم و ویتامین دی و پیشگیری از سقوط، مکمل راهبردهای مبتنی بر تصویربرداری است.

چه کسانی باید سنجش تراکم با DXA انجام دهند

اندیکاسیون انجام سنجش به ترکیبی از سن، جنس، عوامل خطر، سابقه شکستگی و تصمیم درمانی وابسته است. در بسیاری از راهنماها توصیه شده است زنان شصت و پنج ساله و بالاتر بدون توجه به عوامل خطر و زنان یائسه زیر شصت و پنج سال با خطر بالاتر بر اساس ابزارهای ارزیابی، برای سنجش ارجاع شوند. برای مردان، سن هفتاد سال و بالاتر یا مردان پنجاه تا شصت و نه ساله با عوامل خطر بالینی مانند وزن کم، سیگار، مصرف طولانی کورتیکو استروئید، بیماری‌های زمینه‌ای و سابقه شکستگی مطرح است. هر بزرگسال پنجاه ساله و بالاتر که شکستگی کم ضربه داشته باشد نامزد ارزیابی برای پوکی استخوان و سنجش تراکم است. افزون بر این، بیماران در حال دریافت درمان‌هایی مانند مهارکننده آروماتاز، درمان کاهنده آندروژن، یا کورتیکو استروئید خوراکی در مدت طولانی، به سنجش و پیگیری نیاز دارند. معیارهای انتخاب دقیق باید در چارچوب تصمیم گیری بالینی و بر اساس راهنمای معتبر به کار رود تا از آزمون‌های غیرضروری پیشگیری شود.

جدول یک مقایسه اندیکاسیون‌های سنجش تراکم بر حسب گروه

گروه جمعیتی	اندیکاسیون اصلی	نمونه عوامل خطر که آستانه ارجاع را پایین می‌آورد	نکته کاربردی
زنان شصت و پنج ساله و بالاتر	سنجش اولیه حتی بدون عوامل خطر	سابقه شکستگی کم ضربه، وزن کم، سیگار، الکل، کورتیکو استروئید	نتیجه در کنار برآورد خطر ده ساله تفسیر شود
زنان یائسه زیر شصت و پنج سال با خطر افزوده	سنجش بر اساس ارزیابی ریسک بالینی	سن پایین‌تر همراه شاخص توده بدنی کم، شکستگی والدین در لگن، بیماری زمینه‌ای	انتخاب آزمون زمانی که نتیجه بر درمان اثر بگذارد
مردان هفتاد ساله و بالاتر	سنجش اولیه حتی بدون عوامل خطر	سابقه شکستگی، بیماری مزمن کلیه یا کبد، سبک زندگی کم تحرک	تفسیر با توجه به الگوی خطر مردان و تصمیم درمانی
مردان پنجاه تا شصت و نه ساله با عوامل خطر	سنجش هدفمند	کورتیکو استروئید طولانی، هیپوگنادیسم، دیابت طولانی، سیگار	اگر نتیجه موجب تغییر تصمیم درمانی است انجام شود
بزرگسالان پنجاه ساله و بالاتر با شکستگی کم ضربه	سنجش و جستجوی شکستگی مهره پنهان	قدکاهی قابل توجه، درد پشت جدید، مصرف طولانی کورتیکو استروئید	بررسی تصویری مهره به صورت اختصاصی مفید است

از سنجش تا خطر شکستگی: چگونه نتیجه را به تصمیم تبدیل کنیم

DXA دو خروجی اصلی دارد. نخست عدد تراکم بر حسب گرم بر سانتی متر مربع برای هر ناحیه، دوم شاخص‌های استاندارد که امکان طبقه بندی را فراهم می‌کنند. در زنان یائسه و مردان پنجاه ساله و بالاتر، تشخیص معمولاً بر پایه تی اسکور انجام می‌شود. عدد برابر یا کمتر از منفی دو ممیز پنج به نفع پوکی استخوان، بین منفی یک تا منفی دو ممیز پنج کمبود تراکم و برابر یا بیشتر از منفی یک طبیعی تلقی می‌شود. در افراد جوان‌تر و در کودکان، تکیه بر تی اسکور برای تشخیص توصیه نمی‌شود و اگر زد اسکور کمتر یا مساوی منفی دو باشد عبارت کمتر از حد انتظار برای سن در گزارش می‌آید و علت یابی ثانویه مورد توجه قرار می‌گیرد. نکته کلیدی این است که طبقه بندی تراکم به تنهایی همه حقیقت نیست. برآورد احتمال شکستگی ده ساله با ابزارهای معتبر که متغیرهایی مانند سن، جنس، شاخص توده بدنی، سابقه شکستگی، مصرف کورتیکو استروئید و سیگار را در نظر می‌گیرد، به ارتقای دقت تصمیم کمک می‌کند. در بسیاری از کشورها، اگر احتمال شکستگی لگن در ده سال سه درصد یا بیشتر باشد یا احتمال شکستگی بزرگ اسکلتی در ده سال بیست درصد یا بیشتر باشد و در کنار آن کمبود تراکم وجود داشته باشد، درمان دارویی پیشنهاد می‌شود. این آستانه‌ها ممکن است در راهنماهای ملی تفاوت داشته باشد و باید با توجه به جمعیت و سیاست‌های سلامت هر کشور به کار رود.

جدول دو طبقه بندی تراکم و اقدام بالینی پیشنهادی

طبقه بندی بر اساس تی اسکور	توضیح	اقدام پیشنهادی	نکته تفسیر
طبیعی برابر یا بیشتر از منفی یک	تراکم نزدیک به میانگین بزرگسالان جوان سالم	تأکید بر سبک زندگی سالم و پیشگیری از سقوط	اگر عوامل خطر بالا باشد برآورد ده ساله بررسی شود
کمبود تراکم بین منفی یک تا منفی دو ممیز پنج	خطر شکستگی بیشتر از طبیعی	تقویت اقدامات غیر دارویی، در نظر گرفتن درمان در صورت خطر ده ساله بالا یا شکستگی قبلی	بررسی شکستگی مهره پنهان می‌تواند تصمیم را تغییر دهد
پوکی استخوان برابر یا کمتر از منفی دو ممیز پنج	خطر شکستگی بالا	در بسیاری از بیماران درمان دارویی همراه با اصلاح عوامل خطر پیشنهاد می‌شود	وجود شکستگی بالینی یا مهره‌ای تصمیم درمانی را تقویت می‌کند

انتخاب ناحیه سنجش و نکات فنی گزارش

استاندارد پذیرفته شده این است که تراکم در ستون مهره کمری با چهار مهره از ال یک تا ال چهار و در لگن با گردن ران یا کل لگن اندازه گیری شود. اگر ستون مهره یا لگن قابل اندازه گیری یا تفسیر نباشد، سنجش در بخش یک سوم زند زیرین انجام می‌شود. در گزارش باید نام دستگاه، کیفیت تکنیکی، نواحی سنجیده شده، تراکم بر حسب واحد استاندارد، تی اسکور و در صورت لزوم زد اسکور و محدودیت‌ها ذکر شود. برای پیگیری نیاز است خطای دقت مرکز محاسبه و حداقل تغییر معنی دار گزارش شود تا تغییرات واقعی از نوسان طبیعی روش تفکیک شود. مقایسه‌های طولی در همان دستگاه و با همان پروتکل ارزش علمی بیش‌تری دارند و اگر دستگاه تغییر کند باید پایه جدید و روند از نو تعریف شود. گزارش خوب، شفافیت دارد و عباراتی مانند خفیف یا شدید بدون تعریف عددی به کار نمی‌برد و توصیه پیگیری را بر اساس وضعیت بالینی و عوامل خطر مطرح می‌کند.

شکستگی مهره پنهان و نقش تصویر جانبی DXA

بسیاری از شکستگی‌های مهره بدون علامت واضح رخ می‌دهد و اگر شناسایی نشوند خطر شکستگی‌های بعدی و پیامدها افزایش می‌یابد. تصویربرداری جانبی ستون مهره با DXA که به عنوان ارزیابی شکستگی مهره شناخته می‌شود می‌تواند در کنار سنجش تراکم به کشف این شکستگی‌ها کمک کند. انجام این ارزیابی در بیمارانی که کمبود تراکم دارند و در عین حال هفتاد ساله یا بالاتر در زنان یا هشتاد ساله یا بالاتر در مردان، یا سابقه قدکاهی آشکار، یا گزارش شکستگی قبلی یا مصرف کورتیکو استروئید خوراکی در بازه طولانی دارند می‌تواند مفید باشد. اگر چیدمان مهره‌ها نامشخص یا یافته‌ها مبهم باشد نیاز به تصویر جایگزین مانند رادیوگرافی استاندارد مطرح می‌شود. کشف شکستگی مهره در فردی که تی اسکور هنوز در محدوده کمبود تراکم است می‌تواند تصمیم درمانی را تغییر دهد.

دوز پرتوی DXA و مقایسه با روش‌های دیگر

DXA از پرتوی بسیار کم بهره می‌برد. در بسیاری از دستگاه‌های نسل جدید، دوز مؤثر کل بدن در حد چند میکروسورت گزارش شده است که هم مرتبه با بخشی از مواجهه طبیعی روزمره است. این مقدار به نوع دستگاه، ناحیه و پروتکل وابسته است. در مقابل، پروتکل‌های سی تی سنجی کمی برای تراکم بافت اسفنجی ستون مهره دوزی به مراتب بالاتر دارند و باید تنها در صورت اندیکاسیون مشخص و زمانی که پاسخ به سؤال بالینی با DXA به دست نمی‌آید به کار روند. اصل اندازه کافی یادآور می‌کند که انتخاب روش باید بر اساس کمترین مواجهه لازم همراه با کیفیت تفسیرپذیر باشد.

جدول سه مقایسه تقریبی دوز روش‌ها و نکات ایمنی

روش	دوز مؤثر تقریبی	کاربرد اصلی	نکته ایمنی
DXA کل بدن یا ناحیه‌ای	در حد چند میکروسورت بسته به دستگاه و پروتکل	تشخیص و پیگیری پوکی استخوان و ترکیب بدن در موارد منتخب	پرتوی بسیار کم و قابل قیاس با مواجهه طبیعی کوتاه مدت
سی تی سنجی کمّی ستون مهره	معمولاً در حد دهم تا چند دهم میلی سورت بسته به پروتکل	موارد خاص که تداخل‌های ستون مهره یا شرایط فنی تفسیر DXA را دشوار می‌کند	ارزیابی دقیق اندیکاسیون و توجیه بالینی ضروری است
رادیوگرافی جانبی ستون مهره	بالاتر از DXA ولی کمتر از بسیاری از سی تی‌ها	تأیید شکستگی مهره در صورت مبهم بودن ارزیابی DXA	فقط زمانی که نتیجه بر تصمیم اثر بگذارد درخواست شود

از عدد تا تصمیم: ادغام DXA با برآورد خطر ده ساله

خطر شکستگی به ترکیبی از تراکم، سن، جنس، سابقه سقوط، داروها و بیماری‌های همراه وابسته است. ابزارهای معتبر برآورد خطر ده ساله می‌توانند با و بدون افزودن تراکم گردن ران محاسبه شوند. افزودن تراکم گردن ران دقت پیش‌بینی را بهبود می‌دهد. در بسیاری از سیاست‌ها اگر احتمال شکستگی لگن در ده سال سه درصد یا بیشتر یا احتمال شکستگی بزرگ اسکلتی بیست درصد یا بیشتر باشد و بیمار کمبود تراکم داشته باشد درمان دارویی پیشنهاد می‌شود. این آستانه‌ها باید با زمینه بیمار و ترجیحات وی و عوارض احتمالی درمان تطبیق داده شود. یادآوری شود که حضور شکستگی مهره بالینی در بزرگسال پنجاه ساله و بالاتر به خودی خود خطر بالا را نشان می‌دهد حتی اگر تی اسکور هنوز در محدوده کمبود تراکم باشد و درمان معمولاً توصیه می‌شود. در تفسیر خطر به این نکته توجه کنید که درصدها تخمین‌اند و باید همراه با قضاوت بالینی به کار روند.

عوامل تداخل کننده و تفسیر دقیق

تغییرات دژنراتیو ستون مهره، کلسیفیکاسیون آئورت، اسکولیوز، جراحی قبلی و شکستگی‌های فشاری می‌توانند تراکم ستون مهره را به طور کاذب بالا نشان دهند. در این شرایط تکیه بر لگن یا بخش یک سوم زند زیرین و ارزیابی مهره با روش‌های جانبی کمک کننده است. در لگن، آرتروپلاستی یا تغییرات شدید مفصل اندازه گیری را محدود می‌کند. همخوانی بالینی حیاتی است. گزارش با ذکر محدودیت‌ها و پیشنهاد بازبینی نواحی جایگزین، از تصمیم‌های نادرست می‌کاهد. در کودکان و نوجوانان، کوتاهی قد یا بلوغ استخوانی ناتمام باید هنگام تعبیر لحاظ شود و اگر نیاز به سنجش باشد استانداردهای ویژه کودکان به کار می‌رود. در بارداری، سنجش تنها در ضرورت بالینی و با مشاوره تخصصی انجام می‌شود.

پیگیری، خطای دقت و حداقل تغییر معنی دار

DXA برای پیگیری درمان یا روند بیماری ارزشمند است به شرط آن که تغییر از خطای اندازه گیری فراتر باشد. هر مرکز باید خطای دقت را با پروتکل استاندارد محاسبه و حداقل تغییر معنی دار را گزارش کند. افزایش یا کاهش کمتر از این مقدار به تنهایی معنای قطعی ندارد. پس از آغاز درمان، انجام سنجش در بازه یک تا دو سال برای ارزیابی پاسخ به درمان و سپس با فواصل متناسب با خطر و پایداری وضعیت توصیه می‌شود. در بیماران پرخطر یا کسانی که در سال‌های نخست درمان قرار دارند، فواصل کوتاه‌تر منطقی است. در افرادی با تراکم نزدیک به طبیعی و بدون شکستگی، فواصل طولانی‌تر قابل قبول است. پیگیری باید در همان دستگاه و با همان ناحیه‌های پایه انجام شود تا تفسیر طولی معتبر باشد.

اقدامات حمایتی و پیشگیری از شکستگی

نتیجه DXA باید به برنامه مراقبتی تبدیل شود. اصلاح سبک زندگی شامل تغذیه کافی با کلسیم و ویتامین دی متناسب با توصیه پزشک، فعالیت فیزیکی منظم با تمرین‌های تحمل وزن و مقاومتی، ترک سیگار و کاهش الکل و پیشگیری از سقوط از اجزای ثابت مراقبت‌اند. درمان دارویی بر اساس خطر و ترجیحات بیمار انتخاب می‌شود و می‌تواند ضد جذب یا محرک ساخت استخوان باشد. آموزش درباره پایبندی به درمان، پیگیری عوارض، و گفت‌وگوی شفاف درباره فایده و خطر بخشی از مراقبت ایمن است. همراهی با کلینیک‌های تخصصی شکستگی می‌تواند خطر شکستگی‌های بعدی را کاهش دهد.

گروه‌های خاص و نکات اختصاصی

زنان پیش از یائسگی و مردان زیر پنجاه سال

در این گروه‌ها تشخیص با تکیه بر تی اسکور انجام نمی‌شود و اگر زد اسکور کمتر یا مساوی منفی دو باشد عبارت کمتر از حد انتظار برای سن به کار می‌رود. در این شرایط بررسی علل ثانویه شامل اختلال‌های هورمونی، سوء جذب، بیماری‌های التهابی مزمن و داروها مطرح است. برنامه پیگیری باید شخصی سازی شود و تصمیم درمانی با احتیاط و تنها در صورت خطر واضح شکستگی یا عوامل ثانویه شدید اتخاذ گردد.

بارداری و شیردهی

در بارداری، سنجش تنها در موارد ضروری و با توجیه روشن انجام می‌شود. گرچه دوز DXA بسیار کم است، اصل پرهیز از مواجهه غیرضروری در دوران بارداری رعایت می‌شود. در شیردهی محدودیتی برای انجام سنجش به دلیل پرتوی بسیار کم مطرح نیست مگر وضعیت دیگری ایجاب کند. انتخاب زمان انجام آزمون و تصمیم درمانی باید با نظر پزشک زنان و متخصص مربوطه باشد.

مصرف طولانی کورتیکو استروئید

بیمارانی که روزانه دوز معادل قابل توجهی از پردنیزون را برای سه ماه یا بیشتر دریافت می‌کنند در معرض خطر بالاتر شکستگی هستند. در این افراد سنجش پایه و پیگیری زودهنگام توصیه می‌شود و ارزیابی شکستگی مهره پنهان کمک کننده است. ادغام نتیجه با برآورد خطر ده ساله تصمیم آغاز درمان را روشن‌تر می‌کند.

بیماری مزمن کلیه، کبد و شرایط پیچیده

در بیماری‌های مزمن پیچیده، تعبیر DXA نیازمند توجه ویژه به تغییر ترکیب بدن، آهکی شدن بافت‌ها و بیماری‌های همراه است. در برخی موارد روش‌های جایگزین یا سنجش‌های مکمل مانند ارزیابی شاخص ساختار ترابکولار می‌تواند اطلاعات اضافه فراهم کند ولی جایگزین تشخیص استاندارد نیست. تصمیم نهایی باید چندرشته‌ای و مبتنی بر ترجیحات بیمار باشد.

پنج نکته عملی برای آماده شدن و تجربه بهتر سنجش

لباس راحت و بدون اجزای فلزی بپوشید تا آرتیفکت ایجاد نشود و ناحیه به خوبی تصویر شود.
مکمل‌ها و داروهای حاوی کلسیم را در روز آزمون طبق دستور مرکز مدیریت کنید تا تصویربرداری ستون مهره و لگن بدون پوشش کاذب انجام شود.
تصاویر و گزارش‌های قبلی را همراه داشته باشید تا مقایسه روندی به درستی انجام شود.
اگر سابقه شکستگی، قدکاهی قابل توجه، مصرف کورتیکو استروئید یا بیماری زمینه‌ای دارید پیشاپیش به تیم اطلاع دهید.
انتظار داشته باشید که آزمون بدون درد و کوتاه باشد و پرتوی آن بسیار کم است و نیاز به آمادگی پیچیده ندارد.

پنج اشتباه رایج بیماران و راه پیشگیری

تفسیر خودسرانه تی اسکور بدون در نظر گرفتن سن، جنس، عوامل خطر و برآورد ده ساله؛ همیشه نتیجه را با پزشک مرور کنید.
مقایسه نتیجه در دستگاه‌های متفاوت بدون توجه به دقت و کالیبراسیون؛ برای پیگیری بهتر است در همان مرکز و دستگاه سنجش انجام شود.
نادیده گرفتن شکستگی مهره پنهان که می‌تواند تصمیم درمانی را تغییر دهد؛ اگر شرایط خطر دارید از پزشک درباره ارزیابی مهره بپرسید.
تأخیر در پیگیری پس از آغاز درمان؛ سنجش پس از یک تا دو سال آغاز درمان برای ارزیابی پاسخ مفید است.
بی توجهی به اصلاح سبک زندگی و پیشگیری از سقوط که مکمل درمان دارویی است.

گزارش استاندارد و اجزای ضروری آن

گزارش خوب شامل اطلاعات هویتی، اندیکاسیون، نوع دستگاه، کیفیت تکنیکی، نواحی سنجیده شده، تراکم در هر ناحیه، تی اسکور و در صورت لزوم زد اسکور، تشخیص بر اساس معیارهای معتبر، بیان محدودیت‌ها، پیشنهادهای پیگیری و اگر انجام شده ارزیابی شکستگی مهره است. در پیگیری علاوه بر موارد فوق باید مرجع مقایسه، حداقل تغییر معنی دار مرکز و معنی دار بودن تغییرات ذکر شود. گزارش شفاف به پزشک و بیمار کمک می‌کند تصمیم آگاهانه بگیرند و از آزمون‌های اضافی پیشگیری شود.

جمع‌بندی کاربردی

DXA ابزاری دقیق، کم خطر و مقرون به صرفه برای تشخیص و پیگیری پوکی استخوان است. تفسیر علمی نیازمند توجه همزمان به تی اسکور یا زد اسکور، برآورد خطر ده ساله، وجود یا عدم وجود شکستگی مهره و عوامل خطر ثانویه است. پیگیری باید با محاسبه خطای دقت و در همان دستگاه انجام شود تا تغییرات واقعی شناسایی گردد. وقتی نتیجه آزمون به برنامه درمانی روشن تبدیل می‌شود، بیمار بیشترین سود را می‌برد. آموزش درباره سبک زندگی، پیشگیری از سقوط و پایبندی به درمان، بخش جدایی ناپذیر مدیریت موفق است. وقتی شک دارید یا شرایط پیچیده است، تصمیم چندرشته‌ای و ارجاع به کلینیک تخصصی شکستگی می‌تواند مسیر را امن‌تر کند. به یاد داشته باشید که تفسیر نهایی و تصمیم درمانی فقط با نظر پزشک متخصص معتبر است.