مقایسه PRK، Trans‑PRK، فمتولیزیک | انتخاب هوشمند

وقتی صحبت از حذف عینک با لیزر می‌شود، معمولاً سه اسم بیشتر از همه شنیده می‌شود: PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک. هر سه روش می‌توانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم را اصلاح کنند، اما از نظر تکنیک، دوران نقاهت، میزان درد و حتی گروه مناسب بیماران تفاوت‌های مهمی با هم دارند؛ تفاوت‌هایی که اگر نشناسید، انتخاب روش برایتان تبدیل به یک معما می‌شود.

در مشهد بسیاری از متقاضیان حذف عینک قبل از تصمیم‌گیری، با دکتر سینا شیرزاد که در حوزه جراحی‌های لیزری مانند PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک فعالیت دارد، مشاوره می‌گیرند تا بر اساس وضعیت قرنیه و سبک زندگی خود، یک انتخاب هوشمند داشته باشند. برای مشاهده جزئیات بیشتر و دریافت نوبت اینترنتی می‌توانید به پروفایل دکتر سینا شیرزاد در سامانه پزشکم مراجعه کنید.

در این مقاله به زبان ساده و بدون جانبداری، سه روش PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک را از نظر تکنیک جراحی، مناسب بودن برای انواع قرنیه، درد و دوران نقاهت، ریسک‌ها و پایداری نتیجه با هم مقایسه می‌کنیم تا بدانید در مشورت با چشم‌پزشک، دقیقاً باید دنبال چه پاسخ‌هایی باشید.

آشنایی سریع با سه روش PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک

قبل از ورود به جزئیات، خوب است یک تصویر کلی داشته باشیم. هر سه روش از لیزر اکسایمر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می‌کنند، اما تفاوت اصلی در این است که چگونه به بافت قرنیه دسترسی پیدا می‌کنند و سطح قرنیه چه مقدار درگیر می‌شود.

این مقایسه اولیه نشان می‌دهد که PRK و Trans-PRK در دسته «روش‌های سطحی» و فمتولیزیک در دسته «روش‌های فلپ‌دار» قرار می‌گیرند؛ همین تفاوت پایه، روی تجربه بیمار و انتخاب روش تأثیر می‌گذارد.

تکنیک جراحی در هر روش؛ در اتاق عمل چه اتفاقی می‌افتد؟

از نگاه بیمار، هر سه عمل شبیه هم به‌نظر می‌رسند؛ روی تخت دستگاه دراز می‌کشید، قطره بی‌حسی چکانده می‌شود و نور لیزر را می‌بینید. اما در جزئیات، تفاوت‌های مهمی وجود دارد.

PRK؛ روش سطحی کلاسیک و امتحان‌پس‌داده

در PRK، لایه سطحی قرنیه (اپیتلیوم) با استفاده از محلول، ابزار ظریف یا ترکیبی از این‌ها برداشته می‌شود تا لیزر بتواند مستقیماً روی بافت زیرین کار کند. سپس:

• لیزر اکسایمر طبق نقشه قرنیه، بافت را تراش می‌دهد و شماره چشم اصلاح می‌شود.
• در پایان، یک لنز تماسی نرم مانند «لنز پانسمان» روی قرنیه گذاشته می‌شود تا از آن محافظت کند.
• اپیتلیوم طی چند روز آینده دوباره رشد می‌کند و سطح قرنیه را می‌پوشاند.

درد و سوزش در چند روز اول طبیعی است، اما مزیت مهم PRK این است که فلپ ندارد و از نظر بیومکانیکی در بسیاری از قرنیه‌های نازک، انتخاب محافظه‌کارانه‌تری محسوب می‌شود.

Trans-PRK؛ نسل جدیدتر PRK با تماس کمتر ابزار

در Trans-PRK (ترنس PRK)، اپیتلیوم و تراش بافت قرنیه به‌صورت یکجا و با خود لیزر انجام می‌شود. یعنی:

• به‌جای برداشتن اپیتلیوم با ابزار یا محلول، دستگاه لیزر لایه سطحی را همزمان برمی‌دارد.
• تماس فیزیکی ابزار با سطح قرنیه حداقل می‌شود.
• ادامه روند ترمیم و نقاهت از نظر بیمار شبیه PRK کلاسیک است.

بسیاری از بیماران این روش را از نظر تجربه حین عمل «راحت‌تر» توصیف می‌کنند، اما باید دانست که درد و تاری دید بعد از عمل همچنان مشابه PRK است و نیاز به استراحت چندروزه دارد.

فمتولیزیک؛ ترکیب دقت بالا و برگشت سریع‌تر دید

در فمتولیزیک (Femto-LASIK)، دو نوع لیزر استفاده می‌شود:

• لیزر فمتوثانیه برای ایجاد یک فلپ بسیار نازک و یکنواخت روی قرنیه.
• لیزر اکسایمر برای تراش لایه‌های میانی قرنیه زیر فلپ و اصلاح عیب انکساری.

در پایان، فلپ به جای خود برگردانده می‌شود و مانند یک «درِ محافظ» روی ناحیه تراشیده‌شده قرار می‌گیرد. به همین دلیل:

• درد بعد از عمل معمولاً بسیار کم است.
• بسیاری از بیماران همان روز یا فردای عمل، دید نسبتاً خوبی برای کارهای روزمره دارند.

فمتولیزیک از نظر سرعت برگشت به کار و راحتی، برای بسیاری از کاندیدها جذاب است؛ اما برای اجرای ایمن آن، ضخامت و شکل قرنیه باید معیارهای مشخصی را داشته باشد.

نقش ضخامت و شکل قرنیه در انتخاب PRK، Trans-PRK یا فمتولیزیک

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها بین این سه روش، در میزان بافتی است که از قرنیه برداشته می‌شود و نحوه پخش شدن این تراش در لایه‌های مختلف. چشم‌پزشک با استفاده از پاخیمتری و توپوگرافی قرنیه بررسی می‌کند که کدام روش برای قرنیه شما ایمن‌تر است.

در مراکز مجهز، مانند کلینیک‌هایی در مشهد که به تصویربرداری پیشرفته قرنیه مجهز هستند، انتخاب بین این سه روش صرفاً بر اساس خواست بیمار انجام نمی‌شود؛ بلکه مدل قرنیه، ضخامت و الگوهای ریسک تعیین‌کننده هستند.

مقایسه درد، دوران نقاهت و بازگشت به کار

یکی از پرسش‌های کلیدی بیماران این است که «با کدام روش کمتر درد می‌کشم و زودتر به کارم برمی‌گردم؟» این‌جا تفاوت PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک بیشتر خودش را نشان می‌دهد.

اگر شغل شما پشت‌میزنشینی است و نمی‌توانید بیش از چند روز از کار دور باشید، ممکن است فمتولیزیک از نظر «بازگشت سریع‌تر به کار» برایتان جذاب‌تر باشد؛ اما اگر قرنیه نازک باشد، ممکن است PRK یا Trans-PRK با وجود دوران نقاهت طولانی‌تر از نظر ایمنی بلندمدت انتخاب بهتری باشد.

مقایسه ریسک‌ها و عوارض احتمالی در سه روش

هیچ‌کدام از روش‌های حذف عینک کاملاً بدون ریسک نیستند، اما نوع و احتمال برخی عوارض در PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک کمی فرق می‌کند. آنچه مهم است، شناخت ریسک‌ها و مدیریت آن‌ها است، نه ترس بی‌منطق از خود عمل.

• در PRK و Trans-PRK، ریسک کوتاه‌مدت‌تر بیشتر مربوط به درد و احتمال کدورت سطحی (هیز) است که با برنامه دارویی مناسب قابل کنترل است.
• در فمتولیزیک، ریسک‌هایی مانند مشکلات فلپ (در موارد نادر) مطرح است، اما درد کمتر و بهبود سریع‌تر است.
• در هر سه روش، خشکی چشم، هاله و خیرگی و باقی ماندن مقدار کمی نمره از عوارض احتمالی مشترک است.

چشم‌پزشکی که تجربه عمل‌های متنوعی مانند PRK، Trans-PRK، فمتولیزیک، کاتاراکت و حتی بلفاروپلاستی را دارد، می‌تواند بهتر تخمین بزند که در چشم خاص شما کدام ریسک برجسته‌تر است و بر اساس آن، پیشنهاد می‌دهد.

تفاوت نتایج دید و پایداری در بلندمدت

در نهایت چیزی که برای بیمار مهم است، کیفیت دید در بلندمدت است؛ این‌که بعد از چند ماه و چند سال، چقدر به عینک وابسته خواهد بود و کیفیت دیدش در شب و روز چطور است.

• در بسیاری از مطالعات، نتیجه نهایی دید در PRK و فمتولیزیک در نمره‌های مناسب، قابل‌مقایسه گزارش شده است.
• برخی جراحان در قرنیه‌های خاص، از پروفایل‌های موج‌فرانت یا توپوگرافی‌گاید استفاده می‌کنند تا کیفیت دید (به‌خصوص در شب) را بهبود دهند.
• در نمره‌های خیلی بالا، احتمال باقی‌ماندن نمره خفیف یا نیاز به عینک برای برخی فعالیت‌ها در هر سه روش وجود دارد.

نکته کلیدی این است که انتخاب روش باید به‌گونه‌ای باشد که بین مقدار اصلاح نمره و حفظ سلامت قرنیه تعادل برقرار شود؛ یعنی گاهی بهتر است اندکی نمره باقی بماند، اما قرنیه در بلندمدت پایدارتر باشد.

نقش سن، سبک زندگی و شغل در انتخاب روش

انتخاب هوشمند بین PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک فقط عددی و ماشینی نیست؛ سن، نوع کار و انتظارات شما هم در این تصمیم دخیل است.

• اگر در ورزش‌های تماسی یا شغل‌های پرریسک از نظر ضربه به چشم فعال هستید، روش‌های بدون فلپ مانند PRK و Trans-PRK ممکن است مزیت بیشتری داشته باشند.
• اگر کار اداری و پشت‌میزنشینی دارید و نمی‌توانید مدت زیادی از کار دور باشید، فمتولیزیک با بهبود سریع‌تر دید، عملی‌تر به‌نظر می‌رسد.
• در سنین نزدیک به ۴۰ سال و بالاتر، موضوع پیرچشمی و نیاز احتمالی به عینک مطالعه نیز باید در انتخاب روش و میزان اصلاح لحاظ شود.

برای همین در جلسه مشاوره، سوالاتی مانند «چقدر با کامپیوتر کار می‌کنید؟»، «چه ورزشی انجام می‌دهید؟» و «آینده شغلی‌تان چگونه است؟» فقط کنجکاوی نیست؛ بخشی از طراحی یک تصمیم هوشمند است.

مسیر انتخاب هوشمند در مشهد؛ از معاینه تا تصمیم نهایی

در شهری مانند مشهد که مراکز چشم‌پزشکی مجهز و متعدد دارد، تفاوت اصلی نه در نام روش، بلکه در نحوه ارزیابی و برنامه‌ریزی است. معمولاً روند انتخاب بین PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک به این شکل است:

• معاینه کامل توسط چشم‌پزشک و گرفتن شرح‌حال دقیق.
• اندازه‌گیری نمره چشم و بررسی ثبات آن در نسخه‌های قبلی.
• انجام تست‌های تخصصی قرنیه (پاخیمتری، توپوگرافی، توماوگرافی).
• بررسی خشکی چشم و وضعیت اشک.
• محاسبه ضخامت باقیمانده قرنیه در سناریوهای مختلف جراحی.
• مقایسه مزایا و محدودیت‌های هر روش برای وضعیت شخصی شما.

چشم‌پزشکی مانند دکتر سینا شیرزاد که در زمینه عمل‌های لیزیک، فمتولیزیک، PRK، Trans-PRK و نیز جراحی کاتاراکت و برخی عمل‌های زیبایی پلک تجربه دارد، در این مسیر کمک می‌کند تا به‌جای انتخاب بر اساس تبلیغات یا تجربه دوستان، بر اساس داده‌های واقعی چشم خودتان تصمیم بگیرید.

مراجعان مشهدی برای انجام این ارزیابی‌ها معمولاً به کلینیک نوید دیدگان در محدوده ملاصدرای ۹ مراجعه می‌کنند تا در کنار معاینه، تصویربرداری کامل از قرنیه نیز برایشان انجام شود.

جمع‌بندی؛ کدام‌یک را انتخاب کنیم؟ PRK، Trans-PRK یا فمتولیزیک؟

اگر بخواهیم این سه روش را در یک نگاه جمع‌بندی کنیم:

• فمتولیزیک برای بسیاری از قرنیه‌های سالم و با ضخامت مناسب، ترکیبی از بهبود سریع‌تر دید، درد کمتر و دقت بالا را ارائه می‌دهد.
• PRK و Trans-PRK در قرنیه‌های نازک‌تر، الگوهای حساس‌تر یا در افرادی که ریسک ضربه به چشم دارند، اغلب از نظر ایمنی بلندمدت انتخاب محافظه‌کارانه‌تری به‌حساب می‌آیند.
• در هر سه مورد، کیفیت نتیجه نهایی به انتخاب درست بیمار، برنامه‌ریزی دقیق و مراقبت‌های بعد از عمل وابسته است.

یک انتخاب هوشمند، انتخابی است که:

• بر اساس معاینه کامل و تست‌های دقیق قرنیه باشد،
• سن، شغل، سبک زندگی و انتظارات شما را در نظر بگیرد،
• مزایا و محدودیت‌های هر روش را صادقانه با شما در میان بگذارد.

اگر در مشهد زندگی می‌کنید و بین PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک مردد هستید، می‌توانید با رزرو نوبت برای مشاوره تخصصی نزد دکتر سینا شیرزاد (شماره نظام پزشکی 135968) تصمیم‌گیری را به یک گفت‌وگوی علمی و دقیق تبدیل کنید. در این ویزیت، پس از بررسی کامل قرنیه و شرایط عمومی چشم، به‌طور شفاف به شما گفته می‌شود که:

• کدام روش برای چشمان شما ایمن‌تر است،
• دوران نقاهت هر گزینه چگونه خواهد بود،
• و در بلندمدت چه کیفیت دیدی می‌توانید انتظار داشته باشید.

برای هماهنگی می‌توانید نوبت خود را به‌صورت آنلاین از طریق سامانه پزشکم ثبت کنید یا با مطب در مشهد تماس بگیرید تا زمان مناسبی برای ویزیت شما در کلینیک نوید دیدگان تنظیم شود. شماره تماس 09155557721 برای طرح سوالات اولیه و هماهنگی در اختیار شماست. یک جلسه مشاوره آگاهانه، می‌تواند انتخاب بین PRK، Trans-PRK و فمتولیزیک را از یک «چالش گیج‌کننده» به یک تصمیم هوشمند و مطمئن تبدیل کند.