وقتی صحبت از عملهای حذف عینک مثل لیزیک، فمتولیزیک، PRK و ترنس PRK میشود، همیشه ترکیبی از شایعات، ترسها و تجربههای پراکنده اطرافیان هم همراه آن است. بعضیها میگویند «هر کس عمل کرده پشیمان شده»، بعضیها میترسند «مبادا نابینا شوند» و عدهای هم فکر میکنند این عملها «فقط برای جوانهاست». در حالی که بخش زیادی از این نگرانیها ریشه در اسطورهها و باورهای قدیمی دارد، نه واقعیت علمی امروز.
در شهرهایی مثل مشهد که امکانات جراحی لیزری چشم بهروز است، بسیاری از متقاضیان برای بررسی علمی این موضوع و جدا کردن واقعیت از بزرگنمایی، به چشمپزشکی مانند دکتر سینا شیرزاد مراجعه میکنند؛ پزشکی که در حوزه جراحیهای لیزیک، فمتولیزیک، پی آر کی و ترنس پی آر کی فعال است و به کمک معاینه دقیق، شرایط هر فرد را بهصورت جداگانه بررسی میکند. اگر میخواهید جزئیات بیشتری درباره زمانهای ویزیت و امکان دریافت نوبت آنلاین بدانید، میتوانید پروفایل دکتر سینا شیرزاد را در سامانه پزشکم ببینید.
در این مقاله سعی میکنیم رایجترین اسطورهها درباره عملهای حذف عینک را مرور کنیم و با تکیه بر اصول علمی و استانداردهای امروزی جراحی چشم، واقعیت پشت هر باور را توضیح دهیم تا اگر در فکر انجام این عملها هستید، در سالهای پیش رو با دیدی روشنتر و استرس کمتر تصمیم بگیرید.
عملهای حذف عینک دقیقاً چه هستند؟
عملهای حذف عینک در اصل مجموعهای از جراحیهای انکساری قرنیه یا لنز هستند که هدفشان اصلاح نزدیکبینی، دوربینی و آستیگمات است تا وابستگی شما به عینک یا لنز تماسی کم یا کاملاً قطع شود. رایجترین این روشها شامل لیزیک، فمتولیزیک، PRK و ترنس PRK است. در بعضی موارد خاص هم از لنزهای داخل چشمی استفاده میشود.
در همه این روشها، اصول کلی این است که با کمک لیزر، شکل قرنیه اصلاح شود تا نور بهدرستی روی شبکیه متمرکز شود. چیزی که در هر فرد متفاوت است، نمره عینک، ضخامت قرنیه، شکل آن و شرایط عمومی بدن است؛ به همین دلیل است که چشمپزشک بعد از یک معاینه ساده تصمیم نمیگیرد، بلکه مجموعهای از تستها را در نظر میگیرد.
مروری سریع بر انواع رایج عملهای حذف عینک
| روش | محل تغییر | نوع دسترسی | ویژگی کلی |
| لیزیک (LASIK) | لایههای میانی قرنیه | ایجاد فلپ نازک روی قرنیه | بهبود سریع دید، درد کم، نیاز به قرنیه با ضخامت مناسب |
| فمتولیزیک (Femto-LASIK) | لایههای میانی قرنیه | ایجاد فلپ با لیزر فمتوثانیه | کنترل و دقت بالاتر در ساخت فلپ نسبت به لیزیک کلاسیک |
| PRK | سطح قرنیه | برداشت اپیتلیوم (لایه سطحی) | مناسب برخی قرنیههای نازک، درد بیشتر و بهبود کندتر در روزهای اول |
| ترنس PRK | سطح قرنیه | برداشت اپیتلیوم با خود لیزر | تماس کمتر ابزار با چشم، روند مشابه PRK در نقاهت |
چشمپزشکی که در تمام این روشها تجربه داشته باشد، مثل دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد، میتواند بر اساس معاینات، روشی را انتخاب کند که کمخطرتر و مناسبتر با وضعیت قرنیه شما باشد، نه صرفاً روشی که بیشتر دربارهاش تبلیغ میشود.
چرا اسطورهها درباره عملهای حذف عینک شکل میگیرند؟
شماره چشم، بینایی و ترس از آسیب دیدن چشمها، موضوعاتی هستند که برای همه حساسیت بالایی دارند؛ بنابراین طبیعی است که هر تجربه منفی یا نگرانکنندهای که از کسی میشنویم، در ذهن ما پررنگتر شود. چند عامل اصلی در شکلگیری اسطورهها نقش دارند:
- تجربههای قدیمی مربوط به سالها قبل که با تکنولوژی و استانداردهای امروز تفاوت زیادی دارد.
- نقلقول شفاهی از آشناها بدون دانستن جزئیات پزشکی و شرایط فردی آنها.
- اطلاعات ناقص یا غلط در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی.
- ترکیبی از ترس طبیعی از جراحی چشم و حساسیت زیاد روی موضوع بینایی.
برای همین است که توصیه میشود قبل از قبول هر ادعایی، از خودتان بپرسید: «این حرف بر اساس تجربه چند نفر است؟ این تجربه چند سال پیش بوده؟ پزشک چه گفته؟ آیا وضعیت چشم آن فرد مثل من بوده؟» همین چند سوال ساده، فاصله شما را از اسطوره تا واقعیت کم میکند.
اسطوره ۱: «عمل حذف عینک ممکن است مرا نابینا کند»
یکی از ترسناکترین جملاتی که بیماران میشنوند همین است؛ در حالی که در عمل، نابینایی کامل بهعنوان عارضه مستقیم این جراحیها، بسیار نادر و استثنایی است. استانداردهای امروزی در دنیا، طراحی دستگاهها و پروتکلهای ایمنی بهگونهای است که اگر فرد بهدرستی انتخاب شود و عمل در مرکز معتبر انجام شود، ریسک نابینایی ناشی از خود عمل بسیار پایین است.
آنچه احتمال بروز عوارض را بالا میبرد، معمولاً یکی از این موارد است:
- انتخاب نادرست بیمار (مثلاً وجود قوز قرنیه پنهان یا قرنیه بیش از حد نازک).
- عدم رعایت مراقبتها بعد از عمل (مثل قطرهها، پاکیزگی دست، مالیدن شدید چشم).
- عدم مراجعه بهموقع در صورت بروز علائم هشداردهنده مانند درد شدید یا کاهش دید ناگهانی.
واقعیت این است که با معاینه دقیق قبل از عمل، استفاده از دستگاههای استاندارد و پیگیری منظم بعد از جراحی، احتمال عوارض شدید بسیار کم میشود؛ به همین دلیل انتخاب چشمپزشک باتجربه در جراحیهای لیزیک، فمتولیزیک، PRK و ترنس PRK اهمیت زیادی دارد.
اسطوره ۲: «عمل حذف عینک خیلی دردناک است»
اسطوره بعدی درباره شدت درد است. در واقع، باید بین «حین عمل» و «بعد از عمل» تفاوت قائل شد:
- در اکثر روشها، حین عمل با قطره بیحسی، درد جدی احساس نمیشود؛ فقط ممکن است فشار یا لمس خفیف حس کنید.
- در لیزیک و فمتولیزیک، بعد از عمل معمولاً فقط سوزش خفیف و احساس جسم خارجی کوتاهمدت وجود دارد.
- در PRK و ترنس PRK، درد و سوزش در چند روز اول بیشتر است، اما با قطرهها و مسکنهای تجویزشده قابل مدیریت است.
بنابراین واقعیت این است که «نوع عمل» و «آستانه تحمل درد هر فرد» تعیین میکند تجربه شما چطور باشد؛ چشمپزشک معمولاً قبل از عمل بر اساس نوع جراحی، صادقانه درباره سطح درد و مدت آن با شما صحبت میکند تا تصویر واقعیتری داشته باشید.
اسطوره ۳: «این عملها فقط برای افراد جوان است»
خیلیها فکر میکنند عمل حذف عینک فقط برای دهه ۲۰ و ۳۰ زندگی طراحی شده است و بعد از آن دیگر دیر است. در حالی که:
- شرط اصلی در سنین پایین این است که نمره چشم در چند سال اخیر ثابت مانده باشد.
- در سنین بالاتر (مثلاً بعد از ۴۰ سال)، بهجای ممنوعیت مطلق، معمولاً بحث پیرچشمی و نیاز احتمالی به عینک مطالعه مطرح میشود.
- در سنین خیلی بالا، گاهی بهجای عمل لیزری قرنیه، جراحی کاتاراکت با لنز داخل چشمی هدفمندتر است.
پس سن فقط یکی از فاکتورهاست، نه همهچیز. پزشک با درنظر گرفتن سن، نمره چشم، ضخامت قرنیه و وضعیت عدسی چشم تصمیم میگیرد که آیا لیزیک، فمتولیزیک، PRK، ترنس PRK یا حتی جراحی کاتاراکت با لنز مخصوص برای شما بهترین گزینه است یا خیر.
اسطوره ۴: «اگر شماره چشمم بعد از چند سال عوض شود یعنی عملم خراب شده است»
بعضی بیماران انتظار دارند اگر امروز عمل حذف عینک انجام میدهند، شماره چشم تا آخر عمر دقیقاً صفر بماند. واقعیت این است که:
- عمل، شماره چشم در همان مقطع را اصلاح میکند.
- چشم همچنان یک عضو زنده است و با گذر زمان، تغییرات طبیعی مرتبط با سن ممکن است رخ دهد.
- مثلاً در دهه ۴۰ به بعد، بروز پیرچشمی (نیاز به عینک مطالعه) یک روند طبیعی است، حتی اگر قبلاً عمل کرده باشید.
اگر چند سال بعد از عمل، تغییر خفیفی در دید دور احساس کنید، لزوماً به معنای «خراب شدن عمل» نیست؛ بلکه میتواند ترکیبی از روند طبیعی چشم و سبک زندگی (کار طولانی با کامپیوتر، تغییرات هورمونی و…) باشد. در این موارد، معاینه دقیق میتواند مشخص کند که آیا نیاز به عینک خفیف، تمرینهای چشمی یا اقدام دیگری دارید یا خیر.
اسطوره ۵: «همه باید لیزیک انجام دهند، PRK و ترنس PRK ضعیفترند»
این تصور کاملاً نادرست است که لیزیک را «طلاییترین» روش بدانیم و PRK و ترنس PRK را «نسخههای ضعیفتر». واقعیت این است که این روشها نه بهتر و بدتر، بلکه متفاوت و مکمل هم هستند.
| باور اشتباه | واقعیت علمی |
| PRK فقط برای کسانی است که نمیتوانند لیزیک انجام دهند. | در بسیاری از قرنیههای نازک یا الگوهای خاص، PRK از ابتدا انتخاب منطقیتر و ایمنتر است. |
| نتیجه بینایی PRK همیشه بدتر از لیزیک است. | در بلندمدت، نتیجه دید PRK و لیزیک در بسیاری از بیماران قابلمقایسه است. |
| فقط روشهای با فلپ (لیزیک، فمتولیزیک) مدرن هستند. | پروتکلهای جدید PRK و ترنس PRK کاملاً بهروز و مطابق استانداردهای جهانیاند. |
به همین دلیل است که چشمپزشک، بعد از بررسی ضخامت قرنیه، شکل آن، نمره چشم و سبک زندگی شما، روش را شخصیسازی میکند؛ گاهی لیزیک یا فمتولیزیک، گاهی PRK یا ترنس PRK و در موارد دیگر ترکیبی از درمانها انتخاب میشود.
اسطوره ۶: «بعد از عمل، دیگر هیچ وقت به عینک نیاز نخواهم داشت»
بسیاری از افراد انتظار دارند بعد از عمل، دیگر حتی برای کوچکترین کارها هم سراغ عینک نروند. اما واقعیت این است که:
- هدف اصلی عمل، اصلاح دید دور بدون عینک است؛ دید نزدیک در سنین بالاتر ممکن است همچنان نیازمند عینک باشد.
- اگر قبل از عمل آستیگمات یا نمرههای پیچیده داشتهاید، ممکن است در برخی شرایط خاص (شب، رانندگی طولانیمدت) عینک خفیف به شما کمک کند.
- در بعضی موارد ویژه، پزشک برنامهای مانند مونویژن (یک چشم برای دور و دیگری برای نزدیک) را پیشنهاد میکند که مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارد.
آنچه مهم است، شفافسازی انتظارات قبل از عمل است؛ چشمپزشک باید صادقانه توضیح دهد که در سن و شرایط شما، احتمال نیاز به عینک در آینده چقدر است تا تصمیم شما واقعبینانه باشد.
اسطوره ۷: «بعد از عمل، همیشه هاله و خیرگی میبینم»
هاله و خیرگی دور چراغها، بهخصوص در شب، یکی از موضوعاتی است که خیلی درباره آن صحبت میشود. واقعیت این است که:
- در هفتهها و ماههای اول بعد از عمل، هاله و خیرگی تا حدی شایع و معمولاً گذرا است.
- کیفیت دستگاه، طراحی پروفایل درمان و اندازه مردمک شما در نور کم، همگی روی این موضوع اثر میگذارند.
- در خیلی از بیماران، با گذشت زمان و تکمیل ترمیم قرنیه، هاله و خیرگی بهطور قابلتوجهی کم میشود.
بررسی دقیق معاینات مثل توپوگرافی و توجه به اندازه مردمک در تاریکی، کمک میکند که قبل از عمل، ریسک بروز این علائم تخمین زده شود و پزشک درباره آن با شما صحبت کند.
اسطوره ۸: «عملهای حذف عینک از استفاده از لنز تماسی خطرناکترند»
این جمله را زیاد میشنویم: «من ترجیح میدهم لنز تماسی بگذارم تا ریسک جراحی چشم را قبول کنم.» در حالی که استفاده طولانیمدت از لنز، بهویژه اگر بهدرستی نگهداری نشود، میتواند خطر:
- عفونتهای جدی قرنیه،
- زخم یا کدورت قرنیه،
- خشکی شدید و حساسیتها
را افزایش دهد. مقایسه درست این است که ریسکهای کنترلشده یکبار جراحی را با ریسکهای تکرارشونده و روزانه لنز تماسی مقایسه کنیم. طبیعی است که اگر وضعیت چشم برای عمل مناسب باشد و جراحی در مرکز معتبر انجام شود، این ریسکها میتواند بسیار کم و قابلمدیریت باشد.
اسطوره ۹: «اگر یک نفر نتیجه بدی گرفته، حتماً برای من هم همین میشود»
خاطرههای منفی همیشه بیشتر از خاطرههای مثبت نقل میشوند. ممکن است یک بیمار با شرایط خاص یا مراقبت ناکافی، نتیجه ضعیفی گرفته باشد، اما این به معنای «حکم کلی» برای همه نیست. وضعیت قرنیه، نمره چشم، بیماریهای زمینهای، نوع دستگاه، مهارت جراح و حتی همکاری خود بیمار در مراقبتها، همگی در نتیجه مؤثرند.
برای همین است که در مشاوره قبل از عمل، پزشک نه فقط به نمره عینک بلکه به تصاویر دقیق قرنیه، ضخامت آن، سلامت شبکیه و شرایط عمومی بدن هم توجه میکند. در همین مرحله است که ممکن است به شما گفته شود «برای تو عمل توصیه نمیشود» یا «بهتر است روش دیگری انتخاب کنیم»؛ این نه نشانه ضعف پزشک، بلکه نشانه احترام به سلامت چشم شماست.
اسطوره ۱۰: «این عملها هنوز جدید و آزمایشیاند»
برخی هنوز این تصور را دارند که عملهای لیزری حذف عینک، درمانی تازهوارد و آزمایشی است؛ در حالی که:
- اولین جراحیهای لیزری قرنیه چند دهه است که انجام میشوند.
- در این سالها، تکنولوژی دستگاهها، نرمافزارها و پروفایلهای درمانی بارها بهروزرسانی شدهاند.
- امروزه در دنیا، میلیونها نفر این روشها را تجربه کردهاند و دادههای بلندمدت زیادی وجود دارد.
آنچه باید درباره آن پرسوجو کنید، نه «جدید بودن اصل روش»، بلکه بهروز بودن دستگاه و تجربه جراح در مرکز انتخابی شماست. پزشکانی که در حوزههای مختلف جراحی چشم مثل لیزیک، فمتولیزیک، PRK، ترنس PRK، کاتاراکت و حتی بلفاروپلاستی فعالیت دارند، معمولاً نگاه جامعتری به وضعیت چشم ارائه میدهند.
نقش معاینه و شخصیسازی درمان در شکستن اسطورهها
بخش زیادی از اسطورهها زمانی از بین میرود که شما مسیر علمی تصمیمگیری را طی کنید:
- معاینه کامل چشم و بررسی سابقه پزشکی،
- انجام تستهایی مثل توپوگرافی، توماوگرافی و پاخیمتری،
- بررسی خشکی چشم و شرایط سطح قرنیه،
- گفتوگوی شفاف با پزشک درباره انتظارات و سبک زندگی شما.
در چنین روندی، چشمپزشک توضیح میدهد که در شرایط شما، کدام روش حذف عینک ایمنتر و منطقیتر است، احتمال عوارض چقدر است و دوران نقاهت چگونه خواهد بود. همین روند، بسیاری از باورهای مبهم و ترسناک را به مجموعهای از اطلاعات قابلفهم تبدیل میکند.
در مراکزی مانند کلینیک نوید دیدگان در مشهد، بخشی از روند تصمیمگیری شامل پاسخ به سوالات بیمار درباره همین اسطورههاست تا فرد بداند بر اساس چه معیارهایی برای او روشهایی مانند لیزیک، فمتولیزیک، PRK یا ترنس PRK پیشنهاد شده است.
چگونه منابع معتبر اطلاعات درباره عمل حذف عینک را تشخیص دهیم؟
برای اینکه قربانی شایعات و اسطورهها نشوید، بهتر است به این چند نکته توجه کنید:
- به جای تکیه بر «یک تجربه منفرد»، به الگوهای کلی و نظر متخصصان توجه کنید.
- منابعی را که اطلاعات خود را از مقالات علمی یا گایدلاینهای معتبر میگیرند ترجیح دهید.
- در جلسه مشاوره، سوالهای خود را روی کاغذ بنویسید و مستقیم از پزشک بپرسید.
- بهجای ترسیدن از اصطلاحات، از پزشک بخواهید با زبان ساده برایتان توضیح دهد.
اگر در مشهد هستید، میتوانید بخشی از این سوالها را در جلسه مشاوره با دکتر سینا شیرزاد چشم پزشک مشهد مطرح کنید تا درباره وضعیت خاص چشم خودتان توضیح شفافتری بگیرید.
جمعبندی: تصمیم آگاهانه یعنی جدا کردن اسطوره از واقعیت
عملهای حذف عینک نه جادو هستند و نه هیولای ترسناک. آنها ابزارهایی پزشکیاند که اگر درست و برای فرد مناسب استفاده شوند، میتوانند کیفیت زندگی را بهشکل چشمگیری بهتر کنند؛ اما اگر تحت تأثیر اسطورهها و بدون بررسی دقیق انتخاب شوند، میتوانند آزاردهنده باشند. تفاوت این دو سناریو، در همین چند مرحله است:
- انتخاب چشمپزشک باتجربه در حوزه جراحیهای انکساری،
- انجام کامل معاینات و تستها قبل از عمل،
- پذیرفتن این واقعیت که هر عمل مزایا و محدودیتهای خود را دارد،
- همکاری جدی در مراقبتها و ویزیتهای بعد از عمل.
اگر شما هم مدتهاست بین عینک، لنز تماسی و عمل جراحی مردد هستید و نمیدانید کدام اسطوره را باور کنید و کدام را نه، بهترین کار این است که یکبار این موضوع را در قالب یک مشاوره تخصصی بررسی کنید. در مشهد میتوانید برای این کار به دکتر سینا شیرزاد مراجعه کنید که در زمینه جراحیهای لیزیک، فمتولیزیک، پی آر کی، ترنس پی آر کی و نیز عملهای کاتاراکت و بلفاروپلاستی تجربه دارد.
برای طرح سوالها، بررسی شرایط قرنیه و تصمیمگیری نهایی، امکان دریافت نوبت اینترنتی برای ویزیت وجود دارد و در صورت نیاز، از طریق شماره 09155557721 نیز میتوانید جهت هماهنگی با مطب در مشهد، ملاصدرای ۹، کلینیک نوید دیدگان اقدام کنید. یک جلسه مشاوره دقیق میتواند بسیاری از اسطورهها را برای همیشه به واقعیتهای قابلفهم تبدیل کند و کمک کند با آرامش درباره آینده بیناییتان تصمیم بگیرید.
