یادآوری آموزشی: این مطلب صرفاً آموزشی است و جایگزین معاینه و توصیهٔ اختصاصی پزشک نیست؛ اگر دچار ضایعات منتشر، عفونت پوستی فعال، تب، درد شدید، درگیری پلک/ناحیه تناسلی، یا علائم غیرمعمول شدهاید، مراجعهٔ حضوری به متخصص پوست ضروری است.
آناتومی و فیزیولوژی مرتبط
سد پوستی، نقش فیلاگرین و میکروبیوم
اپیدرم با لایهٔ شاخی (Stratum corneum) و چربیهای بینسلولی خود، نخستین خط دفاعی در برابر از دستدادن آب و ورود محرکها/آلرژنهاست. پروتئین فیلاگرین در سازماندهی کراتین و حفظ رطوبت نقش دارد. در درماتیت آتوپیک، نقص ژنتیکی یا عملکردی در سد پوستی—از جمله جهشهای فیلاگرین—باعث افزایش نفوذپذیری و خشکی مزمن میشود؛ نتیجه آن است که محرکهای محیطی آسانتر به سیستم ایمنی پوست دسترسی مییابند. درماتیت سبورئیک، برعکس، به پاسخ میزبان نسبت به لیپوفیلیای مالاسزیا و متابولیتهای آن مرتبط است؛ در این حالت، التهاب عمدتاً در نواحی پرسبوم رخ میدهد. در درماتیت تماسی، مسئلهٔ اصلی برخورد مکرر با محرکها (مانند شویندههای قوی) یا القای حساسیت به هاپتنها (مانند نیکل، کروم، عطرها) است که با اتصال به پروتئینهای پوستی تبدیل به آنتیژن میشوند و پاسخ ایمنی نوع IV را برمیانگیزند.
ایمنیشناسی: از Th2 در آتوپیک تا پاسخ تأخیری در تماسی
در درماتیت آتوپیک، مسیرهای Th2/IL-4/IL-13 و در برخی فنوتیپها Th22/Th17 فعال میشوند و باعث خارش، التهاب و آسیب بیشتر سد پوستی میگردند. همین مبانی، هدف درمانهای هدفمند جدید را تشکیل میدهد. در درماتیت تماسی حساسیتی، لنفوسیتهای T اختصاصی آلرژن پس از مرحلهٔ حساسسازی، در مواجههٔ مجدد پاسخ تاخیری ایجاد میکنند. در فرم تحریکی، بیشتر «سمّیت مستقیم» یا دیسهومئوستاز سد مطرح است. در سبورئیک، پاسخ ایمنی ذاتی به لیپازها و متابولیتهای ملانوسزیا و التهاب نوروتروپیک نقش دارد.
اپیدمیولوژی و اهمیت بالینی (به زبان ساده)
درماتیت آتوپیک در کودکی شایع است و میتواند در بالغین تداوم یابد یا نخستینبار در بزرگسالی رخ دهد. همپوشانی با رینیت آلرژیک و آسم، بار بیماری را افزایش میدهد. درماتیت تماسی یکی از علل مهم غیبت از کار در مشاغل مرطوب یا تماس با مواد شیمیایی است و تشخیص آلرژن/محرک، کلید بازگشت به عملکرد شغلی است. درماتیت سبورئیک در نوزادی و بزرگسالی دیده میشود؛ در بالغین، سیر مزمن–عودکننده دارد و کیفیت زندگی را بهویژه بهدلیل درگیری صورت و پوست سر تحت تأثیر میگذارد. هر سه گروه میتوانند به عفونت ثانویه (استافیلوکوک/استرپتوکوک در آتوپیک؛ کاندیدا در چینها؛ ایمپتیگینیزاسیون) مستعد شوند که نیازمند بازبینی برنامهٔ درمان است.
الگوهای تظاهر بالینی و نکات افتراقی
درماتیت آتوپیک (AD)
خشکی منتشر، خارش مزمن، اریتم و لیکنیفیکاسیون ویژگیهای شاخصاند. در کودکان الگوی چین آرنج/زانو، صورت و گردن شایع است؛ در بالغین، دستها، گردن، پلکها و چینها بیشتر درگیر میشوند. دورهٔ بیماری نوسانی است و محرکهایی مانند عوامل محرک پوستی، تعریق، دما/رطوبت، استرس و عفونتها میتوانند شعلهورکننده باشند.
درماتیت تماسی (تحریکی/حساسیتی)
در فرم تحریکی، الگو غالباً در نواحی تماس مستقیم با محرکهای شغلی/خانگی (شویندهها، حلالها، سیمان، الکلهای دست) دیده میشود؛ سوزش/سوزنسوزنشدن نسبت به خارش برجستهتر است. در فرم حساسیتی، تأخیر ۲۴–۷۲ ساعته پس از تماس، مرزهای مشخصتر، و امکان انتشار دور از محل تماس مشاهده میشود. آلرژنهای شایع: نیکل (زیورآلات/دکمهها)، کروم (سیمان/چرم)، کوبالت، ترکیبات عطر/طعم، نگهدارندهها (ایزوتیازولینونها)، رزینهای اپوکسی و بوتیلفنول–فرمالدهید در چسبها.
درماتیت سبورئیک (SD)
پلاکها/پاپولهای اریتماتواسکوامایی چرب در پوست سر، ابرو، چینهای نازولابیال، خشتک ریش/سبیل و قسمت میانی سینه. خارش متغیر است. درگیری پلکها با بلفاریت اسکوامایی همراه میشود. در نوزادان «کلاه گهواره» الگوی شاخص است. در بالغینی که SD شدید/مقاوم دارند، غربال علل زمینهای (مانند استرس، برخی داروها، بیماریهای نورولوژیک) سودمند است.
افتراقهای مهم
پسوریازیس (پلاکهای حاشیهدار با پوستهٔ نقرهای، پدیدهٔ کُبنر)، تینئا (حاشیه فعال، تست قارچ مثبت)، گال (شبخارش، تونلها)، درماتیت سبورهای–روزاسه در صورت، و در کودکان، ایمپتیگو و درماتیت سبورهای نوزادی از افتراقهای رایجاند. در موارد غیرتیپیک یا مقاوم، بیوپسی/درموسکوپی و آزمونهای کمککننده توصیه میشود.
علل و عوامل خطر (با تأکید بر موارد قابلتعدیل)
قابلتعدیل: شستوشوی مکرر با شویندههای قوی، کار مرطوب طولانیمدت بدون دستکش مناسب، استفاده از عطر/آرایش/رنگ مو با آلرژنهای شناختهشده، تماس با فلزات (نیکل/کروم)، پوششهای تنگ و تعریق، استرس، خواب ناکافی، و عدم مصرف مرطوبکننده. غیرقابلتعدیل: زمینهٔ ژنتیک (آتوپی، جهش فیلاگرین)، سن، اقلیم خشک/سرد، یا اختلالات عصبی–پوستی در برخی افراد با SD. مدیریت مؤثر مستلزم کاهش محرکها و تقویت سد پوستی است.
مسیر تشخیص: شرححال، معاینه، آزمونها
شرححال هدفمند
پرسش دربارهٔ محل و توزیع، الگوی زمانی (حاد/مزمن/عودی)، محرکهای شغلی/خانگی، استعمال شویندهها/ضدعفونیکنندههای الکلی، عادات آرایشی/زیورآلات، درگیری خانوادگی آتوپی، کیفیت خواب و تأثیر بر عملکرد روزانه. در درماتیت دست، ثبت دقیق نوع شغل، مدت تماس مرطوب و استفاده از دستکشها اهمیت ویژه دارد.
معاینهٔ بالینی
ارزیابی الگوی ضایعات (اریتم، اگزودا، پوسته، لیکنیفیکاسیون، خراش)، تعیین حدود و قاعدهٔ توزیع (فاسیال/اکستانسور/فلکسور/انترتریژینوس)، درگیری پوست سر/ناخن/پلک/گوشهٔ دهان، جستجوی علائم عفونت ثانویه (پوسچول، پوستهٔ عسلی، بوی نامطبوع). در صورت نیاز، درموسکوپی و کالچر/اسمیر برای排除 عفونت قارچی/باکتریایی.
آزمونهای کمکی
در درماتیت تماسی مشکوک، Patch Test استاندارد برای آلرژنهای شایع (و در صورت لزوم سریهای شغلی) مرجع تشخیص است؛ قرائت در ۴۸ و ۷۲–۹۶ ساعت انجام میشود. در آتوپیک، تست IgE و آزمونهای غذایی بهطور روتین کمککننده نیستند مگر در سناریوهای انتخابی (مثلاً شک به اگزمای بدترشونده با غذای مشخص در کودکان). در SD مقاوم، آزمایش خاصی لازم نیست؛ اما افتراق با پسوریازیس/تینئا با معاینه و در صورت شک، تست قارچ انجام میشود.
جدول ۱ — تفاوتهای کلیدی سه درماتیت برای تشخیص افتراقی
| ویژگی | آتوپیک (AD) | تماسی تحریکی (ICD) | تماسی حساسیتی (ACD) | سبورئیک (SD) |
|---|---|---|---|---|
| شروع/سیر | مزمن–عودی از کودکی/بالغین | پس از تماس مکرر با محرک؛ سریع | تاخیری 24–72 ساعت پس از تماس | مزمن–عودی |
| خارش/سوزش | خارش شدید | سوزش/سوزنسوزنشدن برجسته | خارش + ادم/وزیکول | خارش متغیر |
| محل غالب | چینها، گردن، دست/پلک | دستها، ساعد، صورت شغلی | محل تماس و گاه انتشار | پوست سر، ابرو، بینی، سینه |
| عوامل محرک | خشکی، تعریق، عفونت | شویندهها، حلالها، آب | نیکل، کروم، عطر، نگهدارندهها | مالاسزیا، استرس، سبوم |
| آزمون تشخیصی | بالینی؛ تستهای آلرژی انتخابی | بالینی/شرححال | Patch Test استاندارد | بالینی؛ 排除 قارچ در شک |
اصول کلی درمان: از «سد پوستی» تا «کنترل التهاب»
چه در AD و چه در ICD/ACD و SD، هستهٔ درمان ترکیبی از بازسازی سد پوستی (مرطوبکنندهٔ منظم، کاهش محرکها)، کنترل التهاب (استروئید موضعی با کلاس مناسب، مهارکنندههای کالسینورین)، و در صورت اندیکاسیون، نوردرمانی یا درمان سیستمیک است. آنتیبیوتیکها یا ضدقارچها تنها در صورت اثبات/شک قوی به عفونت ثانویه افزوده میشوند. مدیریت موفق نیازمند آموزش بیمار، سادگی برنامه و پایبندی است؛ پیچیدگی بیشازحد معمولاً تحمل را کاهش میدهد.
جدول ۲ — مراقبت پایه و انتخاب مرطوبکنندهها
| نوع فرآورده | ترکیب غالب | مزایا | کاربرد توصیهشده | نکتهٔ کلیدی |
|---|---|---|---|---|
| پماد (Ointment) | پایهٔ چرب (وازلین/لانولین) | انسداد بالا، کاهش TEWL | خشکی شدید، شبها/هوای سرد | براق/چرب؛ اما اثربخشی بالا |
| کرم | آب + روغن امولسیون | تحمل بهتر روزانه | مصرف روزمره در اکثر بیماران | ترجیحاً بیعطر و Hypoallergenic |
| لوسیون | آبکیتر | پخشپذیری آسان | نواحی مودار/پوست سر | قدرت انسداد کمتر |
| مواد فعال کمکی | اوره 5–10٪، گلیسرول، سرامید | بهبود آبرسانی/سد پوستی | AD/ICD خشک | اوره بالاتر ممکن است سوزش دهد |
درمانهای موضعی: کلاسها و جایگاه
کورتیکواستروئیدهای موضعی
انتخاب بر مبنای محل، ضخامت ضایعه و سن انجام میشود: در صورت/پلک/چینها از کلاسهای ملایم و در کف دستوپا/پلاکهای ضخیم از کلاس قویتر، آن هم برای دورههای محدود استفاده میشود. رویکرد «کنترل حمله سپس نگهدارندهٔ سبک» از عوارض مانند آتروفی، تلانژکتازی و ریباند میکاهد. در SD صورت، دورههای کوتاه با قدرت پایین کافی است و سپس باید به ترکیبات ضدقارچ/مهارکنندهٔ کالسینورین گذار کرد.
مهارکنندههای کالسینورین (تاکرولیموس/پیمکرولیموس)
برای نواحی حساس (صورت/پلک/چینها) در AD و حتی SD صورت گزینهای مناسباند، زیرا خطر آتروفی ندارند. سوزش/گزگز ابتدایی گذراست و با مصرف روی پوست خشک و استفادهٔ همزمان مرطوبکنندهها کمتر میشود. این دسته برای نگهدارندهٔ طولانیمدت در AD اثباتشده است.
ضدقارچهای موضعی در SD
کِتوکونازول ۲٪، سیکلوپیروکس و دیگر ضدقارچها ستون درمان SD هستند؛ در پوست سر، شامپوهای درمانی (کتوکونازول، سلنیومسولفید، زینکپیریتیون) ۲–۳ بار در هفته استفاده میشوند. پس از کنترل، فواصل نگهدارنده طولانیتر میشود. در صورت التهاب زیاد، دورهٔ کوتاه استروئید ضعیف قابلافزودن است.
سایر گزینهها
پروتوکلهای مرطوبپیچ (Wet-wrap) در AD متوسط–شدید با هدایت تخصصی مفیدند. مهارکنندههای PDE4 موضعی در برخی بیماران AD نقش مکمل دارند. آنتیبیوتیک/آنتیسپتیک موضعی بهطور روتین توصیه نمیشود و فقط در عفونت اثباتشده/شک قوی استفاده میشود.
جدول ۳ — نوردرمانی و جایگاه آن
| روش | اندیکاسیون منتخب | مزایا | محدودیتها/نکات ایمنی |
|---|---|---|---|
| NB-UVB (311–313 nm) | AD متوسط–شدید مقاوم به موضعیها | بهبود خارش/ضایعات، پروفایل ایمنی مناسب | نیاز به جلسات منظم؛ خطر اریتما/سوختگی در صورت دوز نامناسب |
| UVA1/PUVA | AD خاص/مزمن ضخیم، کف دستوپا | اثر قویتر در برخی الگوها | لجستیک پیچیدهتر؛ محدودیت در بارداری/کودکان؛ فوتوتوکسیسیتی |
| فوتوتراپی در SD/ACD | نقش محدود؛ SD مقاوم منتخب | کمک در موارد انتخابی | اولویت با درمان علت/آلرژن در ACD؛ ضدقارچ/موضعی در SD |
درمانهای سیستمیک: چه زمانی و برای چه کسی؟
درماتیت آتوپیک
در AD متوسط–شدید که به درمان موضعی/نوردرمانی پاسخ کافی نداده، گزینههای سیستمیک مطرحاند. سیکلوسپورین برای کنترل سریع فازهای شعلهور کوتاهمدت مؤثر است و بهدلیل عوارض کلیوی/فشاری باید محدود و پایش شود. متوترکسات/آزاتیوپرین/مایکوفنولات در بیماران منتخب با پایش آزمایشگاهی بهکار میروند. درمانهای هدفمند جدید مانند مهارکنندههای مسیر IL-4/IL-13 و مهارکنندههای JAK، در بیماران مناسب با ارزیابی منفعت–خطر و پایش عوارض، اثربخشی قابلتوجهی نشان دادهاند. تصمیمگیری فردمحور، مرور واکسیناسیون و غربالگری عفونتها پیش از آغاز الزامی است.
درماتیت تماسی
سنگبنای درمان حذف محرک/آلرژن است. در حملات حاد گستردهٔ ACD (مثلاً تماس با پیچک سمی در سفر)، دورهٔ کوتاه استروئید سیستمیک ممکن است برای کنترل التهاب شدید ضروری باشد—اما باید توسط پزشک و با برنامهٔ کاهش تدریجی انجام شود. در ICD مزمن دست، ترکیب محدودیت تماس مرطوب، دستکشهای مناسب، کرمهای محافظ سد پوستی و درمانهای موضعی، اساس مدیریت است؛ در مقاومها، نوردرمانی یا سیستمیکهای انتخابی در نظر گرفته میشود.
درماتیت سبورئیک
در SD گسترده/مقاوم، دورههای کوتاه ضدقارچ خوراکی (مانند آزولها) میتوانند کمککننده باشند، اما باید مزایا/محدودیتها (تداخلات دارویی، عملکرد کبد) بررسی شوند. درمانهای سیستمیک سرکوبگر ایمنی جایگاه محدودی دارند و معمولاً لازم نیست.
جدول ۴ — الگوریتم مرحلهبهمرحله بر اساس شدت/فنوتیپ
| فنوتیپ | خفیف | متوسط | شدید/مقاوم |
|---|---|---|---|
| آتوپیک (AD) | مرطوبکنندهٔ منظم، استروئید ملایم/متوسط موضعی، مهارکنندهٔ کالسینورین در نواحی حساس | افزایش قدرت/تناوب موضعیها، پروتکلهای مرطوبپیچ، NB-UVB | سیستمیکهای کلاسیک منتخب یا درمانهای هدفمند (با پایش/غربالگری) |
| تماسی تحریکی (ICD) | حذف محرک، کرمهای سد پوستی، استروئید موضعی | بازطراحی کار/دستکش، آموزش شستوشو، افزودن مهارکنندهٔ کالسینورین در چینها | نوردرمانی/سیستمیک منتخب در مزمنهای مقاوم |
| تماسی حساسیتی (ACD) | پرهیز از آلرژن تأییدشده، استروئید موضعی | تعویض محصولات/محیط، آموزش برچسبخوانی، مهارکنندهٔ کالسینورین | استروئید سیستمیک کوتاهمدت برای حملهٔ شدید + برنامهٔ پرهیز دقیق |
| سبورئیک (SD) | شامپوی ضدقارچ/ضدسبوره، کرم ضدقارچ | افزودن استروئید ضعیف کوتاهمدت، مهارکنندهٔ کالسینورین در صورت | ضدقارچ خوراکی کوتاهدوره در مقاومها پس از排除 علل دیگر |
خط قرمزهای ارجاع یا اقدام فوری
- نشانههای عفونت شدید پوستی (درد/گرمی/چرک گسترده، تب، خطوط لنفی) یا شک به اگزمای هرپتیک.
- اریترودرمی یا درگیری سطح وسیع با اختلال آبوهElectrolyte، بهویژه در نوزادان/سالمندان.
- درگیری چشم/پلک با درد، ترشح غیرمعمول یا تاری دید.
- عدم پاسخ به درمان استاندارد پس از چند هفته همراه با اختلال عملکردی/خوابی شدید.
- شک قوی به آلرژن شغلی یا نیاز به Patch Test تخصصی.
گروههای خاص: کودکان، سالمندان، بارداری و همراهیهای سیستمی
کودکان
در AD کودکان، آموزش والدین دربارهٔ «روتین سادهٔ مرطوبکننده + استروئید با کلاس مناسب در حملات» حیاتی است. بهکارگیری استروئید ضعیف در صورت/پلک و اجتناب از فرمولهای بینامونشان مهم است. در SD نوزادی («کلاه گهواره»)، روغنهای معدنی و شامپوهای ضدسبوره با ملایمت استفاده میشوند؛ تحریک شدید ممنوع است. Patch Test در انتخابهای محدود و پس از ۱۲–۱۵ سالگی کاربرد بیشتری دارد.
سالمندان
پوست خشک و سد پوستی شکننده، تحمل درمان را کاهش میدهد؛ انتخاب استروئیدهای ملایمتر، مرطوبکنندهٔ پرچرب و بازبینی داروها (بتابلوکرها، دیورتیکها) مفید است. خطر عفونت ثانویه و عوارض سیستمیک باید مدنظر باشد.
بارداری و شیردهی
در بارداری، مراقبت پایه و موضعیهای انتخابشده اولویت دارند. نوردرمانی NB-UVB در صورت نیاز میتواند مدنظر باشد. بسیاری از سیستمیکها ممنوع یا محدودیت دارند؛ تصمیمات باید چندتخصصی و فردمحور باشد. در SD، ضدقارچهای موضعی نسبتاً ایمنترند؛ دربارهٔ گزینههای خوراکی باید با پزشک سنجیده شود.
همراهیهای سیستمی
در SD شدید/مقاوم، توجه به عوامل تشدیدکننده (استرس، برخی داروها، اختلالات نورولوژیک) ارزشمند است. در AD بالغین، همزمانی رینیت/آسم و بار روانی–اجتماعی باید دیده شود؛ غربال افسردگی/اضطراب و حمایت رفتاری بخشی از مراقبت جامع است. در ACD شغلی، همکاری با پزشک طب کار برای اصلاح محیط/تجهیزات ضروری است.
مراقبتهای روزمره و پیشگیری از عود
پاکسازی ملایم: شویندههای Syndet با pH نزدیک پوست و دوشهای کوتاه ولرم. مرطوبسازی منظم: استفادهٔ سخاوتمندانه بلافاصله پس از حمام. پرهیز هوشمند: دستکش نخی زیر دستکش وینیل/نیتریل در کار مرطوب؛ پرهیز از لاتکس در افراد حساس؛ محدودکردن عطر/رنگ/لاک نیکلدار. مدیریت استرس و خواب: تکنیکهای آرامسازی و بهداشت خواب برای شکستن چرخهٔ «خارش–خراش» کمککنندهاند. آموزش برچسبخوانی: در ACD، شناسایی نامهای شیمیایی آلرژنها (مثلاً MCI/MI در نگهدارندهها) و جایگزینی محصولات بیحساسیت، رکن پیشگیری است.
اشتباهات رایج بیماران (و راه اصلاح)
- استفادهٔ طولانی از استروئید قوی در صورت/چینها: خطر آتروفی و ریباند؛ راهحل: کلاس مناسب و گذار به مهارکنندهٔ کالسینورین.
- شستوشوی مکرر با شویندهٔ قوی و آب داغ: سد پوستی را تخریب میکند؛ راهحل: Syndet ملایم و دوش کوتاه ولرم.
- ترک مرطوبکننده بهمحض بهبود: سد پوستی پایدار نمیشود؛ راهحل: نگهدارندهٔ سادهٔ روزانه.
- بیتوجهی به آلرژن شغلی/خانگی شناختهشده: عود پیدرپی؛ راهحل: پرهیز واقعی + جایگزینی محصولات/تجهیزات.
- خوددرمانی با ترکیبات بینام/دستساز: خطر استروئید/جیوهٔ مخفی و عوارض؛ راهحل: نسخهٔ معتبر و برندهای قابلاعتماد.
سناریوهای نمونه
سناریو ۱ — اگزمای دست در پرستار بخش اورژانس
شرححال نشان میدهد تماس مرطوب طولانی و ضدعفونیکنندهٔ الکلی فراوان دارد؛ پوست ترکخورده و سوزش غالب است (ICD). برنامه: کاهش زمان تماس مرطوب، دستکش نیتریل با لایهٔ نخی زیرین، کرمهای سد پوستی پیش از شیفت و مرطوبکنندهٔ پربسامد، استروئید موضعی قدرت متوسط در حملات. در عدم پاسخ، Patch Test برای排除 آلرژنهای شغلی (ایزوتیازولینونها، عطرها) انجام میشود.
سناریو ۲ — AD بالغین با درگیری پلک و گردن
خارش شدید و اختلال خواب دارد. برنامه: مرطوبکنندهٔ منظم، مهارکنندهٔ کالسینورین در پلک/صورت، استروئید ملایم کوتاهدوره در ضایعات فعال، آموزش «دستها دور از صورت»، کنترل محرکها (عطر/لاک). در عدم پاسخ پس از چند هفته و DLQI بالا، NB-UVB یا بررسی گزینههای سیستمیک هدفمند با پایش.
سناریو ۳ — SD صورت/پوست سر مقاوم
پوستههای چرب در ابرو/کنارهٔ بینی و خارش پوست سر. برنامه: شامپوی ضدسبوره ۳ بار در هفته (کتوکونازول/سلنیوم/زینکپیریتیون) با زمان تماس مناسب، کرم ضدقارچ ۲٪ در صورت، دورهٔ کوتاه استروئید ضعیف در شعلهوری و سپس نگهدارنده با مهارکنندهٔ کالسینورین. بررسی سبک زندگی/استرس و بهداشت پوست سر.
سناریو ۴ — ACD به نیکل
لکههای خارشدار در محل دکمهٔ شلوار/زیورآلات. Patch Test مثبت به نیکل. برنامه: حذف کامل تماس (روکشدار کردن دکمه/کمربند، زیورآلات استیل باکیفیت یا تیتانیوم)، استروئید موضعی دورهای برای حملات، آموزش دربارهٔ منابع پنهان نیکل (برخی ابزارها/لوازم).
سناریو ۵ — AD کودک مدرسهای با عودهای زمستانی
خشکی و خارش در چینها، شبها بدتر. برنامه: مرطوبکنندهٔ پربسامد، استروئید ملایم در حملات کوتاه، آموزش خانواده دربارهٔ استفادهٔ کافی از امولینتها، پوشاک نخی لایهای، پرهیز از گرمای بیشازحد اتاق. در حملات شدیدتر، پروتکل مرطوبپیچ کوتاهدوره با هدایت تخصصی.
جمعبندی
درماتیتها عنوان مشترکی برای مسیرهای التهابی متفاوتاند. تشخیص دقیق فنوتیپ و محرکها، آموزش و مراقبت سد پوستی، و استفادهٔ هوشمندانه از درمانهای موضعی/نوری/سیستمیک، ستونهای موفقیتاند. برنامهٔ ساده و پایبندی به نگهدارندهٔ معقول، از عود پیشگیری میکند و کیفیت زندگی را بهبود میبخشد؛ در هر مرحله، اگر با خط قرمزها روبهرو شدید یا پاسخ کافی نبود، ارجاع تخصصی بهترین راه است.
